Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος έχει μείνει γνωστός σε όλους μας ως ο δημιουργός του μυστηριώδους χαμόγελου της Μόνα Λίζα, δεν είναι μόνο ένας από τους πιο εμβληματικούς ζωγράφους όλων των εποχών, αλλά και ένας “καθολικός επιστήμονας”, όπως συνηθίζουν να τον αποκαλούν. Αν κάποιος βρισκόταν δια μαγείας στα άδυτα του γραφείου του και επιχειρούσε να ξεσκαρτάρει τις σημειώσεις του, θα έβρισκε «διαμάντια» της μηχανικής, της αρχιτεκτονικής, της φυσικής αλλά και της…ανατομίας τόσο των φυτών, όσο και του ανθρωπίνου σώματος.
Οι σπουδές του Λεονάρντο ντα Βίντσι
Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν, λοιπόν, ένα άτομο «άσβεστης περιέργειας» που από την παιδική του ηλικία είχε αντιληφθεί το πόσο σημαντική είναι η παρατήρηση τόσο της φύσης, όσο και του ανθρώπου, για την εξέλιξη του πνεύματος του. Οι γονείς του από νωρίς αναγνώρισαν το ταλέντο του στο σχέδιο και τον έγραψαν ως μαθητευόμενο στο στούντιο του Verrocchio, ενός διάσημου καλλιτέχνη στη Φλωρεντία. O Λεονάρντο έλαβε εκεί διεπιστημονική εκπαίδευση που συνδύαζε την τέχνη και την επιστήμη, όπου οι τεχνικές σχεδίασης συνδυάζονταν με τη μελέτη της μηχανικής, της φιλοσοφίας και της ανατομίας.
O Λεονάρντο ντα Βίντσι και η σχέση του με τη βοτανική & την ανατομία
Κατ’ αρχήν, η ανάγκη του Λεονάρντο να ανακαλύψει την λεπτομέρεια του φυσικού μεγαλείου απεικονίζεται στα “πορτρέτα λουλουδιών” τα οποία έχει δημιουργήσει και έχουν βρεθεί διάσπαρτα, ανάμεσα στις ημιτελείς του σημειώσεις. Πιο συγκεκριμένα, ο Λεονάρντο συνήθιζε να αναπαριστά τις λεπτομέρειες ενός λουλουδιού, ενός κλαδιού ή φύλλου. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της σύνδεσης όλων των μορφών ζωής μεταξύ τους, και την ανάγκη ολιστικής μελέτης της ζωής στον πλανήτη μας, ασχολήθηκε με την ανατομία των φυτών και τη βοτανική. Ο Λεονάρντο απεικονίζει με επιστημονική λεπτομέρεια την ανατομία μιας μουριάς που ανθίζει και μάλιστα είναι από τους πρώτους που επισημαίνουν τη σημασία του ήλιου στην ανάπτυξη του κάθε φυτού!
Αν επιστρέψουμε πίσω στη “μυστική κάμαρα” του Λεονάρντο ντα Βίντσι και στις σημειώσεις του, πέραν από λεπτομερείς απεικονίσεις φυτών, βρίσκουμε εκατοντάδες σχέδια με το ανθρώπινο σώμα, τα οποία μας συναρπάζουν ακόμη και σήμερα. Η εποχή που ανθεί η τέχνη του Λεονάρντο ανάγεται στην περίοδο της αναγέννησης, όπου τα γυμνά πορτρέτα αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωγραφική, με αποτέλεσμα οι τότε καλλιτέχνες να στρέφονται στη μελέτη της ανατομίας των σωμάτων. Ωστόσο, ο Λεονάρντο με την εφευρετική του φαντασία δεν αρκείται στα υπάρχοντα ευρήματα, αλλά συνεχίζει τις μελέτες του για να κατορθώσει να απεικονίσει με λεπτομέρειες τις αναλογίες του ματιού, του εγκεφάλου και κάθε άλλου σημείου του ανθρωπίνου σώματος.
Η “ατελής τελειότητα” των σχεδίων του Λεονάρντο ντα Βίντσι
Στο πλαίσιο του πάθους του για να εμπλουτίσει τα έργα του και να τα κάνει όλο και πιο λεπτομερή, άρχισε να μελετά τη βιολογία και την ανατομία. Μάλιστα, το ενδιαφέρον του τον οδήγησε στο να ξεκινήσει το 1489 τη συγγραφή ενός βιβλίου με τίτλο «Περί της ανθρώπινης μορφής», το οποίο όμως άφησε ημιτελές. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Λεονάρντο ήταν ιδιαίτερα αναβλητικός και, συγχρόνως, τελειομανής καλλιτέχνης.
Προσπαθούσε συνεχώς να «ισορροπήσει» ανάμεσα στο να δημιουργήσει τον τέλειο πίνακα, και στο να ανακαλύψει-και όχι να εφεύρει- τις σωστές αναλογίες του ανθρώπινου προσώπου και σώματος. Ίσως, η μεγαλοφυΐα του αλλά και το γεγονός ότι πολλά έργα του είναι ημιτελή, να οφείλεται ακριβώς σε αυτό: ότι “ακροβατούσε” συνεχώς ανάμεσα στη γνώση και στην φαντασία. Μόλις έβρισκε κάτι από την επιστημονική του μελέτη, ήθελε να το αποτυπώσει στο χαρτί, αφενός, με την ακρίβεια ενός επιστήμονα, και από την άλλη, με τη μοναδική ματιά ενός καλλιτέχνη που μπορεί να συγκινήσει, να φέρει κοντά τον θεατή με την πραγματική “τέχνη” της ανθρώπινης μορφής, και γενικότερα της μορφής των έμβιων όντων, με μοναδικό του εργαλείο πολλές φορές το μολύβι!
Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου
Στο πλαίσιο των ερευνών του για την ανθρώπινη ανατομία, μελέτησε τη μοναδική σωζόμενη υπάρχουσα θεωρία εκείνης της εποχή, τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου. Ο Λεονάρντο απεικονίζει τον άνθρωπο του Βιτρούβιου περί το 1500, και το έργο του μένει στην ιστορία! Το σχολιασμένο σχέδιο του Λεονάρντο που απεικονίζει την «καρδιά του σύμπαντος» σκιαγραφεί, στο κέντρο ενός τετραγώνου και ενός κύκλου, τις αναλογίες ενός ιδανικού ανθρώπινου σώματος. Ο συνδυασμός των δύο γεωμετρικών μορφών είναι η κατ’ εξοχήν έκφραση της τελειότητας (“τετραγωνισμός του κύκλου”).
Όμως, το γεγονός ότι o Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε τη δυνατότητα να συνδυάσει την φαντασία με την αριστοτεχνική λεπτομέρεια δεν είναι καθόλου τυχαίο. Παρόλο που λάτρευε την πανίδα, τη χλωρίδα, και τα μυστήρια του ανθρωπίνου σώματος, πριν γίνει διάσημος ζωγράφος εργάστηκε σε τεχνικά έργα και σε έργα πολεμικής υποδομής. Επίσης, εργάστηκε ως σύμβουλος αρχιτέκτονας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου, ενώ το χρονικό διάστημα 1495-1498, ζωγράφισε τον «Μυστικό Δείπνο» στο μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντε λε Γκράτσιε. Μέσα στο πλήθος των χειρόγραφων του, βρίσκουμε σχέδια κτιρίων, κάστρων, καθεδρικών ναών και… χαρτών, τα οποία περιλάμβαναν ιδιαίτερες λεπτομέρειες στοιχείων, όπως παράθυρα, σκάλες και μονοπάτια!
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Επιστήμη, μπορείτε να διαβάσετε στη σχετική στήλη Επιστήμη | TEDxUniversityofMacedonia
