Τι είναι το ψέμα; Λένε όλοι οι άνθρωποι ψέματα; Γιατί; Πόσα ψέματα; Για ποιο πράγμα; Πώς ξέρω αν μου λέει κάποιος ψέματα; Αυτές κι άλλες ερωτήσεις μας κατακλύζουν καθημερινά σε διαφορετικές στιγμές και καταστάσεις της ζωής μας.
Λίγα λόγια για το ψέμα
Τα ψέματα δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από στρατηγικές συμπεριφορές. Είναι ένα σύστημα άμυνας ενάντια στην ανασφάλεια, τις συνέπειες ή την απομυθοποίηση μας στα μάτια των άλλων. Κάθε ένας μας έχει τύχει να πει κάποιο μικρό ή μεγάλο ψέμα στη ζωή του εξυπηρετώντας έναν εξωτερικό/εσωτερικό σκοπό.
Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να επέλεξε να διαστρεβλώσει την αλήθεια, όπως: αμηχανία ή ντροπή ( για να γίνει αρεστός και να μην απογοητεύσει κάποιον), για να έχει επιρροή πάνω σε κάποιον, κατά συνέπεια για να επιδιώξει ένα θετικό ή να αποφύγει ένα αρνητικό αποτέλεσμα, να εντυπωσιάσει, να κολακεύσει δίνοντας έναν τόνο υπερβολής στα γεγονότα ή ακόμη για να διατηρήσει/προστατεύσει ένα παλαιότερο ψέμα.
Ποιοι λένε περισσότερα ψέματα και για τι;
Ψέματα λέγονται για θέματα που αφορούν τα κίνητρα και τις προθέσεις απέναντι σε κάποιον ή κάτι, για την προσωπική ζωή και την προστασία/διατήρηση σχέσεων, για την δουλειά/το κοινωνικό στάτους, αλλά και για τον χρόνο που πάλι συνδέεται με το να δείξει κάποιος κοινωνικά ότι είναι πολυάσχολος/περιζήτητος. Σημαντική πληροφορία είναι και το ότι τα προφορικά ψέματα υπερτερούν σε σχέση με τα γραπτά.
Στο πλαίσιο της καθημερινότητας τείνουμε να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους σε ειλικρινείς και μη ειλικρινείς. Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Ψέματα έχουν πει ή λένε σχεδόν όλοι, ακόμη κι αν πρόκειται για κάτι μικρό και αθώο, ακόμη κι αν συμβαίνει σπάνια. Ωστόσο, οι γυναίκες συνηθίζουν να λένε πιο συχνά ψέματα, ειδικά σε καταστάσεις που τους δίνουν ανωνυμία. Οι άντρες από την άλλη, είναι πιθανότερο να πουν ψέματα για την οικονομική και επαγγελματική τους ανέλιξη.
Η κοινωνία είναι στην ουσία αυτή που απαιτεί το ψέμα στο πλαίσιο των συμβάσεων και της συνύπαρξης μεταξύ των ατόμων. Έτσι, βρισκόμαστε σε μια αντικρουόμενη εσωτερική κατάσταση καθώς ηθικά όλοι ξέρουμε ότι η αλήθεια είναι η σωστή όμως κοινωνικά δεν μας επιτρέπεται πολλές φορές να την εκφράσουμε.
Ποτέ είναι ένα ψέμα καλό;
Η ικανότητα μας να λέμε ψέματα είναι εξίσου θεμελιώδης με την ανάγκη μας να εμπιστευόμαστε άλλους, κάτι που έχει την ειρωνική συνέπεια να μην μπορούμε εύκολα να τα εντοπίσουμε. Πάντα υπάρχει το «πλεονέκτημα του ψεύτη». Στην ουσία, η μεγαλύτερη μας γνώση για τον κόσμο προέρχεται από αλλά άτομα και πράγματα που αυτά μας έχουν πει. Ψέματα που μας καθησυχάζουν ή ταιριάζουν με τις απόψεις μας, δεν μας προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα άρα δεν αντιστεκόμαστε σε αυτά ούτε τα ελέγχουμε ως δεκτές.
Από την άλλη ως πομποί, αυτό που μας κάνει να λέμε καλύτερα ψέματα είναι η δυνατότητα μας να μπούμε στα «παπούτσια» του άλλου και να συμβαδίσουμε με τα θέλω, τα πιστεύω και τα ήθη του. Η ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών (προσοχή, σχεδιασμός κι αυτοέλεγχος) είναι πράγματα που εξελίσσονται καθώς μεγαλώνουμε. Αυτός είναι και ο λόγος που τα παιδιά πολλές φορές σαμποτάρουν το «ψέμα» των ενηλίκων καθώς δεν γνωρίζουν ακόμα το παιχνίδι της τυπικότητας και των συμβάσεων. Ένα καλό ψέμα χρειάζεται πέρα από καλή μνήμη, απόλυτη ψυχραιμία αλλά και γνώση υποκριτικής και γλώσσας του σώματος. Ένα καλό ψέμα προϋποθέτει γνώση της αλήθειας ούτως ώστε να προβλέψουμε αντιδράσεις και να βρούμε εναλλακτικά σενάρια που ταιριάζουν με την ιστορία.
Πως μπορούμε να αντιληφθούμε τα ψέματα;
Όταν κάποιος ψεύδεται, όλες οι σωματικές λειτουργίες του επηρεάζονται ακόμα κι αν δεν το παραδέχεται. Αυξάνεται η δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό και γενικότερα στο μεταιχμιακό σύστημα. Η αντίδραση της αμυγδαλής είναι μεγαλύτερη και τα συμπτώματα κοινά με αυτά του άγχους. Παρατηρείται ταχυκαρδία, σφίξιμο στο στομάχι, αύξηση πίεσης και γρήγορη αναπνοή. Επιπλέον το άτομο αποδεικνύει την ανειλικρίνεια του αγγίζοντας τον λαιμό, το στόμα ή το πρόσωπο του, αποφεύγοντας τη βλεμματική επαφή, μη βλεφαρίζοντας συχνά, κάνοντας μεγάλες παύσεις ανάμεσα στις ερωτήσεις/απαντήσεις του αλλά και επαναλαμβάνοντας συνέχεια τα λόγια του με μικρές διαφοροποιήσεις .
Παρόλα αυτά η εξάσκηση, όπως και σε όλα, βοηθάει. Ένα άτομο που συνεχώς λέει ψέματα αποκτά ανοσία και έτσι κάθε φορά που ψεύδεται , μειώνεται το στρες και η δυσανασχέτηση που βιώνει καθιστώντας τη διαδικασία του ψέματος πιο εύκολη.
Διαβάστε περισσότερα για ένα σημαντικό πρόσωπο στον κλάδο: https://news.ucsb.edu/people/bella-depaulo
Αν είστε ακουστικοί τύποι, απευθυνθείτε στο παρακάτω podcast: https://www.nationalgeographic.com/magazine/article/physical-signs-of-lying
Ακόμη περισσότερα:
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Εκπαίδευση, μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω: Blog | TEDxUniversityofMacedonia