Ἐπίκουρος ἔλεγε τὴν φιλοσοφίαν ἐνέργειαν εἶναι λόγοις καὶ διαλογισμοῖς τὸν εὐδαίμονα βίον περιποιοῦσαν.
Σέξτος Εμπειρίκος- Προς Ηθικούς
[Ο Επίκουρος έλεγε ότι φιλοσοφία είναι η δραστηριότητα που με λόγο και διάλογο κάνει τη ζωή ευτυχισμένη.]
Πράγματι, αν το καλοσκεφτούμε, η φιλοσοφία δεν είναι μόνο ανάλυση και εμβάθυνση σε περίπλοκα και δυσκολονόητα θέματα που ελάχιστοι μπορούν να κατανοήσουν. Ούτε πρόκειται για εκείνο το γνωστικό πεδίο που αφορά μόνο μια μικρή μερίδα ανθρώπων και είναι απλησίαστο για την πλειονότητα. Εντάξει, είναι και όλα αυτά, αλλά δεν είναι μόνο αυτά!
Αν κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά στην ιστορία της εξέλιξης της φιλοσοφικής σκέψης, θα ανακαλύψουμε ένα πλούτο συλλογισμών, ιδεών και θεωριών που ως επίκεντρο έχουν την ανθρώπινη ευδαιμονία. Όσο παράξενο και αν μας ακούγεται, η φιλοσοφία και οι φιλόσοφοί της έχουν άμεση ενασχόληση με το ζήτημα της ευδαιμονίας. Γιατί; Μα γιατί φυσικά, σε τελική ανάλυση, αυτό που ταλανίζει τον άνθρωπο από την απαρχή της δημιουργίας του μέχρι και σήμερα, είναι το πώς θα γίνει ευτυχισμένος. Πώς, δηλαδή, θα καταλαγιάσει όλη αυτή την ανησυχία που βιώνει μέσα του, πώς θα τιθασεύσει τους δαίμονές του και θα αποκτήσει τον έλεγχο του εαυτού του.
Όλες αυτές οι πνευματικές -αν μου επιτρέπεται ο όρος- ανησυχίες, ταλάνιζαν την ανθρωπότητα από την αρχαιότητα. Είναι εύλογο, επομένως, πώς αποτέλεσαν αντικείμενο ενασχόλησης και για τους φιλοσόφους, όντας οι διανοούμενοι της εποχής.
Το ζήτημα, όμως, εδώ δεν είναι να κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορία της φιλοσοφίας και των όσων αυτή πραγματεύτηκε μέσα στους αιώνες. Αντιθέτως, σκοπός είναι να κατανοήσουμε ότι ίσως η φιλοσοφία είναι εκείνος ο καθοριστικός παράγοντας που θα μας οδηγήσει τελικά στην ευδαιμονία. Προσοχή! Δεν εννοώ ότι αποτελεί το κλειδί σε όλα μας τα προβλήματα και τις ανησυχίες, όπως όταν έχουμε πονοκέφαλο και παίρνουμε κάποιο χάπι. Αναφέρομαι στην πνευματική ανατροφοδότηση που δέχεται ο νους μας, όταν αντιμέτωπος με διαφορετικές προσεγγίσεις πάνω στα ζητήματα της ζωής, μπαίνει σε μια διαδικασία αναστοχασμού.
Το πλεονέκτημα της φιλοσοφίας είναι ακριβώς αυτή η διέγερση που επιφέρει στο πνευματικό μας επίπεδο. Δεν μας δίνει έτοιμες και παγιωμένες συμβουλές προς χρήση. Επιλέγει να λειτουργήσει ως μια κατευθυντήρια φωνή ή ως ένα ενσαρκωμένο παράδειγμα που μας συνοδεύει και μας βάζει διαρκώς σε μια διαδικασία σκέψης.
Ο Στωικισμός, ο Επικουρισμός και όλα αυτά τα φιλοσοφικά συστήματα σκέψης που αναπτύχθηκαν μέσα στους αιώνες, προέβαλαν, με τον δικό τους τρόπο το κάθε ένα, μια προσέγγιση πάνω στη ζωή, ή ακριβέστερα αποτέλεσαν καθαυτά έναν τρόπο ζωής. Στις περισσότερες φορές, ο φιλόσοφος που κήρυττε και συμβούλευε τον κόσμο, ήταν αυτός που πρώτος εφάρμοζε τις θεωρίες του στον εαυτό του. Δεν έχουμε, επομένως, αερολογίες και σκόρπιες συμβουλές, αλλά πραγματικές, βγαλμένες από τη ζωή και μάλιστα τη ζωή αυτού που τις διέδιδε.
Πρόκειται, με άλλα λόγια, για συμβουλές και ιδέες που έχουν κάποια εμπειρική και βιωματική βάση. Όντας, μάλιστα, ο φιλόσοφος ως εκείνος ο άνθρωπος που εφαρμόζει πρώτος όλα όσα διατυπώνει, αποτελεί πηγή έμπνευσης και κινητοποίησης για τον περίγυρό του. Έχουμε, δηλαδή, με τη φιλοσοφία ένα ολοζώντανο παράδειγμα που μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία στη δική μας προσωπική αναζήτηση της ευδαιμονίας.
Ας σκεφτούμε μόνο τον γνωστό σε όλους μας Σωκράτη, που με τον θάνατό του “επισφράγισε” τις πεποιθήσεις και τις αντιλήψεις του σχετικά με την υπακοή και τον σεβασμό του ατόμου προς την πολιτεία. Έκανε πράξη όλα όσα κήρυττε, μετατρέποντας τον ίδιο του το βίο σε ένα φιλοσοφικό τρόπο θεώρησης της ζωής. Και δεν είναι μόνο ο Σωκράτης που ενέργησε κατά αυτόν τον τρόπο. Πολλοί φιλόσοφοι ακολούθησαν, προσπαθώντας με τον βίο τους να θέσουν τα κατάλληλα θεμέλια στα δικά τους φιλοσοφικά συστήματα.
Από όλα τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η φιλοσοφία όχι μόνο δεν αποτελεί ένα πεδίο δυσκολονόητο και απρόσιτο για τον κοινό ανθρώπινο νου, αλλά αντίθετα είναι γεμάτη από μια πληθώρα φιλοσοφικών συστημάτων και θεωριών που δύνανται να λειτουργήσουν με τρόπο καθοριστικό ως προς την αυτοβελτίωση και την προσωπική μας ευτυχία. Αν μπορέσουμε να εμπνευστούμε από αυτή και να την πάρουμε ως ένα ζωντανό παράδειγμα, θα αντιληφθούμε τον πλούτου που δύναται να μας προσφέρει σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, αφήνοντάς την να λειτουργήσει ως μια θεραπαινίδα της ψυχής. Άλλωστε, όπως πολύ χαρακτηριστικά ανέφερε ο Πορφύριος στο Προς Μακέλλαν, (31.34.10):
κενὸς ἐκείνου φιλοσόφου λόγος, ὑφ’ οὗ μηδὲν πάθος ἀνθρώπου θεραπεύεται· ὥσπερ γὰρ ἰατρικῆς οὐδὲν ὄφελος, εἰ μὴ τὰς νόσους τῶν σωμάτων θεραπεύει, οὕτως οὐδὲ φιλοσοφίας, εἰ μὴ τὸ τῆς ψυχῆς ἐκβάλλει πάθος.
[Μάταιος είναι ο λόγος του φιλοσόφου που δεν θεραπεύει κανένα ανθρώπινο πάθος. Γιατί, όπως η ιατρική δεν ωφελεί παρά μόνο αν θεραπεύει τις ασθένειες του σώματος, έτσι και η φιλοσοφία δεν ωφελεί σε τίποτε παρά μόνο αν διώχνει τα πάθη της ψυχής.]
