[:EL]Πόσο καλά γνωρίζεις την πόλη της Θεσσαλονίκης και την ιστορία της; Ποια είναι η άποψη σου για το κοινωνικό φαινόμενο των αστέγων; Πως θα σου φαινόταν, αν μπορούσες να αποτυπώσεις τις δικές σου σκέψεις και μνήμες της γειτονιάς σου σε έναν προσωπικό χάρτη πόλης; Αυτές και πολλές ακόμη εμπειρίες μοιράστηκαν οι συμμετέχοντες της διήμερης δράσης του project “Εye am Thessaloniki: Η πόλη μου με άλλα μάτια“, που υλοποιήθηκε στο χώρο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης αλλά και στους δρόμους της πόλης, με τη συνδρομή δημιουργικών ομάδων και κυρίως των πωλητών του περιοδικού δρόμου”Σχεδία”, στις 6 & 7 Μαϊου 2017.
Επιθυμώντας να μάθουμε περισσότερα για τη δράση αυτή, επικοινωνήσαμε με τον υπεύθυνο του προγράμματος, Βασίλη Νάνη, ο οποίος αποκρίθηκε θετικά στην πρότασή μας. Ύστερα από έναν τυπικό χαιρετισμό και λίγα αυτοπεριγραφικά λόγια, ο πάγος έσπασε γρήγορα και ο πληθυντικός καταργήθηκε άμεσα. Ακολουθούν λίγα λόγια για τη δράση και την ιδέα γύρω από αυτή.
– Τι ακριβώς είναι το Eye am Thessaloniki;
– Το Εye am Thessaloniki είναι ένα κοινωνικοπολιτιστικό project, που στόχο έχει να ευαισθητοποιήσει τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης για να δουν την πόλη τους με μια άλλη ματιά, όπως υποδηλώνεται ήδη από το λογοπαίγνιο του τίτλου ανάμεσα στις ομόηχες λέξεις «Ι=εγώ» και «eye=μάτι». Η πόλη μας με διαφορετικά μάτια λοιπόν, μέσα από τα μάτια ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, αλλά και του καθενός από εμάς ξεχωριστά. Γιατί πιστεύουμε ότι ο καθένας μας ζει μέσα μια διαφορετική πόλη. Το ερώτημα είναι “Πόσες διαφορετικές πόλεις συνυπάρχουν τελικά μέσα στην ίδια πόλη”;
– Το project στηρίχθηκε σε 5 χρονολογίες-κλειδιά της ιστορίας της πόλης των τελευταίων 100 χρόνων. Για ποιο λόγο επιλέχθηκαν αυτές;
– Γιατί οι συγκεκριμένες χρονολογίες συνδέονται με γεγονότα που αποτελούν χαρακτηριστικούς παράγοντες ανατροπής της ζωής και μετατροπής καθημερινών ανθρώπων σε αστέγους, χωρίς να ευθύνονται οι ίδιοι για αυτό. Είναι λόγοι που, με μία απλή αναγωγή, μπορούν να ισχύουν και σήμερα. Η πυρκαγιά, ο σεισμός, ο πόλεμος, η προσφυγιά, η οικονομική κρίση συνέβαιναν, συμβαίνουν και θα εξακολουθούν να συμβαίνουν, αν δεν γίνει κάτι διαφορετικό.
Πρόσφατα είναι τα παραδείγματα του σεισμού της Μυτιλήνης, αλλά και της φωτιάς στο Λονδίνο. Πόσο επίκαιρο είναι τελικά αυτό το θέμα; Όλοι είμαστε λοιπόν εν δυνάμει άστεγοι, ο καθένας μπορεί να χάσει το σπίτι του χωρίς απαραίτητα να φταίει ο ίδιος. Άρα χρειάζεται μια μεγαλύτερη ευαισθησία για τους ανθρώπους εκείνους που βρίσκονται στο δρόμο και προσπαθούν να συνεχίσουν τη ζωή τους παρά τις όποιες αντιξοότητες.
– Επομένως, το φαινόμενο της αστεγίας δεν οφείλεται αποκλειστικά στους ίδιους τους ανθρώπους, τους άστεγους.
– Όχι φυσικά. Στο παρελθόν πολλές φορές είχε επικρατήσει η αντίληψη ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στο δρόμο κατέληξαν εκεί λόγω προσωπικών καταχρήσεων, τεμπελιάς, μη σωστής οικονομικής διαχείρισης και άρα ευθύνονται αποκλειστικά οι ίδιοι για την κατάστασή τους. Δεν ισχύει όμως αυτό. Η ίδια η ιστορία μας διδάσκει ότι μπορεί για πολλούς και διαφορετικούς λόγους να βρεθεί ο καθένας μας σε αυτή τη θέση, χωρίς να το περιμένει. Μέσα από το project αυτό λοιπόν, γνώρισα ανθρώπους της διπλανής πόρτας που για μια άτυχη στιγμή, από μια αναπάντεχη αιτία αναγκάστηκαν να μείνουν στο δρόμο.
– Ένα βασικό στοιχείο της δράσης αυτής ήταν η κατασκευή ενός εναλλακτικού χάρτη πόλης. Τι συμβολίζει ο χάρτης αυτός για εσάς;
– Το project στηρίζεται σε 3 βασικά εργαλεία που στόχο έχουν να αναδείξουν το κοινωνικό φαινόμενο των αστέγων, αλλά και να το επεκτείνουν στη διαφορετική εικόνα της πόλης. Το πρώτο είναι ο χάρτης, το δεύτερο η αφήγηση και το τρίτο μία περιπατητική διαδρομή στην ίδια την πόλη.
Ο χάρτης λοιπόν, που τυπώθηκε στο πλαίσιο του συγκεκριμένου project, απεικονίζει στη μια πλευρά το φαινόμενο των αστέγων, ενσωματώνοντάς το στην ιστορία της πόλης, με σημείο αναφοράς τις 5 χρονολογίες-κλειδιά (από την πυρκαγιά του ’17 μέχρι την οικονομική κρίση του σήμερα) και παραθέτει προσωπικές εμπειρίες του παρελθόντος μέσα από μαρτυρίες του παρελθόντος και σύγχρονες αφηγήσεις.
Στην πίσω πλευρά, ο ίδιος χάρτης αδειάζει από χρώμα και πληροφορίες και γίνεται ένα σκίτσο της πόλης, ένας άδειος καμβάς, για να μπορέσει ο καθένας να σχεδιάσει τη δική του πόλη, η οποία αντικατοπτρίζει τις μνήμες, τις αισθήσεις και τα συναισθήματά του ώστε να δούμε τελικά, πόσο διαφορετική – ή ίδια- είναι η δική του πόλη, συγκριτικά με τη δική μας.
– Στον εναλλακτικό αυτό χάρτη αναφέρεται η εξής φράση: “Επιλέγουμε το χάρτη ως μέσο γιατί πιστεύουμε ότι οι πόλεις διαμορφώνουν τους ανθρώπους αλλά και οι άνθρωποι τις πόλεις”. Θα ήθελα να μου σχολιάσετε αυτή τη φράση.
– Ναι. Νομίζω πως οι άνθρωποι και τα κτήρια ζούνε παράλληλες ζωές. Οι άνθρωποι φέρουν αναμνήσεις του χώρου μέσα στον οποίο μεγαλώνουν και ζουν, αλλά και τα κτήρια φέρουν επίσης τις μνήμες των ανθρώπων που τα κατοίκησαν. Ένα άδειο, εγκαταλειμμένο κτήριο είναι το ίδιο πράγμα με έναν άνθρωπο που έχει βρεθεί στο δρόμο ή που έχει εγκαταλειφθεί από τους συνανθρώπους του. Αντίθετα, ένα κτήριο γεμάτο ζωή, κίνηση και σε συνεχή χρήση είναι το ίδιο πράγμα με έναν γεμάτο άνθρωπο, ο οποίος ζει μια κανονική, γεμάτη ζωή. Κανένα από τα δύο δεν μπορεί να συνυπάρξει χωρίς το άλλο.
“Το περιβάλλον στο οποίο ζεις, αποτυπώνεται και μέσα σου. Αντίστοιχα, το περιβάλλον αποτυπώνει τις μνήμες των ανθρώπων που ζουν σε αυτό.”
– Μέσα από τη διπλή σου ιδιότητα ως αρχαιολόγου και ξεναγού ποια πιστεύεις ότι είναι η σχέση των κατοίκων της Θεσσαλονίκης με την πόλη τους;
– Πιστεύω ότι οι Θεσσαλονικείς αγαπούν την πόλη τους, αλλά νομίζω ότι δεν την γνωρίζουν τόσο καλά. Αυτό που έχει σημασία, τόσο στις ξεναγήσεις, όσο και στο αρχαιολογικό παρελθόν της πόλης είναι να βρεις τι διαφοροποιεί τον τόπο σου από έναν άλλον. Η Θεσσαλονίκη δε διαθέτει, για παράδειγμα, το κλασσικό παρελθόν της Αθήνας. Αντιθέτως, είναι κυρίως μια βυζαντινή πόλη, η οποία έχει διαφορετικού τύπου μνημεία και διαφορετική ανάπτυξη σε σχέση με την Αθήνα. Αν σκεφτούμε ότι η Θεσσαλονίκη ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος το 1912 και ότι μέχρι τότε υπήρχε σουλτάνος, μπορούμε να καταλάβουμε ότι το γεγονός αυτό άφησε το αποτύπωμα του στην υποδομή της πόλης. Και αυτό είναι που διαφοροποιεί την πόλη μας σε σχέση με τις υπόλοιπες και οφείλουμε να το τονίσουμε.
“Τόσο ο κάτοικος, όσο και ο επισκέπτης, χρειάζεται να ανακαλύψουν την ιδιαίτερη ταυτότητα της πόλης, αναφέρει ο Βασίλης Νάνης.”
– Πώς θα μπορούσαμε να το πετύχουμε αυτό;
– Ήδη τα τελευταία χρόνια νομίζω ότι υπάρχει μια πολύ μεγάλη άνθηση σε αυτό το κομμάτι. Υπάρχουν πάρα πολλές διαδρομές μέσα στην πόλη, όπως ο οθωμανικός ή ο εβραϊκός περίπατος, οι οποίες είναι πολύ ιδιαίτερες και τονίζουν τα μνημεία της. Υπάρχει λοιπόν μια προβολή της διαφορετικότητας της πόλης και αυτό φαίνεται και από την επισκεψιμότητά της, η οποία έχει ανέβει. Απλά οφείλουμε και εμείς, ως πολίτες, να διαβάσουμε λίγο περισσότερο και να έρθουμε σε επαφή με την πόλη μας, ίσως και να την περπατήσουμε λίγο παραπάνω.
– Τέλος, θα ήθελα από εσάς μια συνολική αποτίμηση της διήμερης αυτής δράσης, του Eye am Thessaloniki.
– Ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον το διήμερο, το οποίο είχε πάρα πολλές συμπυκνωμένες δράσεις. Κατ’ αρχήν βγήκαμε στους δρόμους της πόλης με έναν χάρτη και καλούσαμε τους πολίτες σε διάδραση, μέσα από τρεις πολύ απλές ερωτήσεις. Η ανταπόκριση ήταν πάρα πολύ θερμή και φάνηκε πως ο κόσμος ήθελε να συμμετάσχει στη δράση αυτή.
Η θεματική περιπατητική διαδρομή και το σεμινάριο κατασκευής του προσωπικού χάρτη είχαν επίσης το δικό τους ενδιαφέρον. Εγώ θα ήθελα όμως να σταθώ στην παράσταση που έγινε, η οποία αφορούσε μια εναλλακτική ιστορία της πόλης, με θέμα τους άστεγους των τελευταίων 100 χρόνων. Παρουσιάστηκε στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης από την ομάδα αφήγησης Lupus in Fabula και οι αντιδράσεις του κοινού ήταν πραγματικά συγκινητικές.
Νομίζω περάσαμε το μήνυμα που θέλαμε, να ευαισθητοποιήσουμε τους πολίτες για ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο που έχει λάβει στις μέρες μας μεγάλες διαστάσεις και να αναδείξουμε ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας και χρειάζονται την έμπρακτη συμπαράστασή μας για να συνεχίσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια. Στην προσπάθεια αυτή είχαμε την αμέριστη συμπαράσταση των συνεργατών μας και ελπίζουμε να υπάρξουν περισσότερες συνεργασίες ομάδων και φορέων στο μέλλον, ειδικά όταν πρόκειται για δράσεις με κοινωνικό πρόσημο.
Το κοινωνικό-πολιτιστικό έργο Eye am Thessaloniki: Η πόλη μου με άλλα μάτια πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του START – Create Cultural Change, ένα πρόγραμμα του Ιδρύματος Robert Bosch, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Goethe Θεσσαλονίκης και την Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων της Γερμανίας.
https://www.facebook.com/eyeamthessaloniki/
http://www.eyeamthessaloniki.gr
[:]
