Η διάκριση των εννοιών παιδεία και εκπαίδευση δεν είναι απλή υπόθεση και γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν στο μυαλό μας κάπως συγκεχυμένες μεταξύ τους. Ποιο είναι, λοιπόν, το κριτήριο που τις διακρίνει; Υπάρχει τέτοιο κριτήριο;
Ποια είναι η έννοια της εκπαίδευσης;
Ας ξεκινήσουμε από την έννοια της εκπαίδευσης. Τη λέξη εκπαίδευση τη χρησιμοποιούμε όχι μόνο για τους ανθρώπους αλλά και για τα ζώα. Τα ζώα εκπαιδεύονται αλλά δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδεία. Ο εκπαιδευόμενος σε ορισμένο χρόνο και με ορισμένο τρόπο μαθαίνει κάτι που δεν ήξερε ή κάτι νέο, και με τη μάθηση αυτή τροποποιεί τη συμπεριφορά του και βελτιώνει την εργασία του ή τις ικανότητές του. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τη σχολική εκπαίδευση. Ο μαθητής καλείται να αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες, καθώς και να αντιδρά με τον λόγο, προφορικό ή γραπτό, στα ζητούμενα της ύλης των σχολικών μαθημάτων που μαθαίνει σε κάθε τάξη.
Ποια είναι η έννοια της παιδείας;
Η παιδεία είναι έννοια ευρύτερη, περιεκτικότερη, ουσιαστικότερη και υψηλότερη από την εκπαίδευση. Δεν περιορίζεται μόνο στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά είναι απόρροια της συνδυασμένης επίδρασης κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων. Γι’ αυτό το λόγο, λέμε Υπουργείο Παιδείας και όχι Εκπαίδευσης. Η παιδεία εμπεριέχει την εκπαίδευση, αλλά συμπεριέχει και έννοιες όπως αγωγή, μόρφωση, εμπειρία, πολιτισμός, ήθος, στάσεις ζωής και άλλα.
Με απλά λόγια, λοιπόν, η παιδεία στοχεύει στην ηθική και πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου, επηρεάζει σοβαρά την κοινωνικοποίησή του και ορίζει, σε μεγάλο βαθμό, την ποιοτική του ταυτότητα. Προσδιορίζεται, ως τη γενικότερη καλλιέργεια του ατόμου, η οποία συνδέεται επιπλέον και με την έννοια της “κουλτούρας”. Έτσι, ακούμε συχνά φράσεις, όπως: “Δεν είναι στην παιδεία των Ελλήνων να δίνουν προτεραιότητα στους πεζούς” ή “Η προστασία και ο σεβασμός του περιβάλλοντος είναι στην παιδεία των Σουηδών”. Σε αυτές τις προτάσεις, η λέξη “παιδεία”, μπορεί να αντικατασταθεί με την λέξη “κουλτούρα” ως συνώνυμή της.
Πώς συνδέεται η εκπαίδευση με την παιδεία;
Είναι κυρίως η ποιότητα και ο τρόπος παροχής της εκπαίδευσης, τα ουσιώδη περιεχόμενα, οι ενεργητικές μεθοδολογίες, τα ανοίγματα προς την πρακτική και κοινωνική ζωή. Η σχολική εκπαίδευση με τα προγράμματα σπουδών, με τις μεθόδους διδασκαλίας, με την όλη οργάνωση της σχολικής ζωής, παράλληλα προς τους εκπαιδευτικούς στόχους, μπορεί να καλλιεργεί στους μαθητές στάσεις και συμπεριφορές που συνδέονται με την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και με την ομαλή ένταξή τους στην κοινωνία.
Έτσι, μέσω του σχολείου, το άτομο αποκτά ενδιαφέροντα, έχει κίνητρα, σφυρηλατεί καλές συνήθειες ενώ περιστείλει τις βλαπτικές, δυναμώνει τη θέλησή του, την υπομονή του και δημιουργεί υγιείς κοινωνικές αξίες, όπως την εργασία και τη συνεργασία, την αποδοχή του άλλου και την αλληλεγγύη, την κατανόηση την ανοχή, τον ορθό λόγο, τον διάλογο, το θάρρος και την παρρησία, την υπεύθυνη ελευθερία και την κοινωνική ευθύνη. Όλα τα παραπάνω αποτελούν στοιχεία της παιδείας ενός ατόμου.
Συμπερασματικά
Η εκπαίδευση του ανθρώπου συνδέεται με την παιδεία του, η οποία συναρτάται και με άλλους παράγοντες: γενετικούς, οικογενειακούς και κοινωνικούς. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει πως ένα άτομο το οποίο έχει πολλά πτυχία, θα έχει απαραίτητα και παιδεία. Όπως είπαμε, η εκπαίδευση συμβάλλει στην παιδεία των ατόμων αλλά δεν αποτελεί τη μοναδική της προϋπόθεση. Επιπλέον, η εκπαίδευση πρέπει να είναι ποιοτική προκειμένου να γαλουχεί τα άτομα με παιδεία. Παρ’ όλα αυτά, κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει τη στενή συνάρτηση των δύο εννοιών.
“Οι άνθρωποι που έχουν λάβει την ορθή παιδεία κατανοούν πως ό,τι έχει αξία είναι η ευδαιμονία των συνανθρώπων τους, η οποία μπορεί να προκύψει μέσω της παιδείας και της δικαιοσύνης.“
Πλάτωνας
Για περισσότερα άρθρα, μπορείτε να διαβάσετε στο Blog | TEDxUniversityofMacedonia
