“Νότες” για την ψυχή: τι πρέπει να ξέρεις για την μουσική ψυχολογία

Από την αρχή της ιστορίας, οι ανθρώπινοι πολιτισμοί ανακάλυψαν τρόπους για να ταξιδέψουν στη ψυχή και να διεισδύσουν στο πυρήνα της. Αζτέκοι, Ζουλού, Ρωμαίοι και Βυζαντινοί, ίσως να μην το γνώριζαν, όμως μιλούσαν, κατά κάποιο τρόπο την ίδια γλώσσα. Μία γλώσσα που έως και σήμερα συνεχίζει να εκπληρώνει τον ίδιο σκοπό.

Αναρωτηθήκατε ποτέ πως η μουσική είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με τον ψυχισμό μας; Είναι άραγε το σώμα μας προγραμματισμένο να επεξεργάζεται ήχους και μελωδίες;

Το κέντρο προγραμματισμού μας

Κεφάλαιο εγκέφαλος. Η αντίδραση του στη μουσική είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον φαινόμενο. Κάθε φορά που τυχαίνουμε το αγαπημένο μας τραγούδι στο ραδιόφωνο, μέσα στο «σκληρό μας δίσκο» συμβαίνει κάτι μοναδικό. Από τη στιγμή που ο ήχος ταξιδεύει στο εσωτερικό του αυτιού, νευρικά ερεθίσματα οδηγούνται προς τον εγκέφαλο. Καθώς γίνεται η επεξεργασία του ήχου, νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη, που σχετίζονται με την αίσθηση της ευχαρίστησης και της ικανοποίησης απελευθερώνονται, οδηγώντας το νου σε συναισθηματική κορύφωση. Παράλληλα, σε ένα άλλο κομμάτι του εγκεφάλου, παρατηρούμε την ενεργοποίηση των «ορμονών της ευτυχίας» (κοινώς ενδορφίνες), οι οποίες δρουν ως φυσικό παυσίπονο για τον οργανισμό.

Ποιό το αποτέλεσμα; Η συνεργασία, λοιπόν, των δύο αυτών χημικών ουσιών, βοηθούν νού και σώμα να προάγουν την αίσθηση ευχαρίστησης αλλά και στην καταπολέμηση του άγχους. Κάπως έτσι, ο οργανισμός μας, πάντα σιωπηλός αρωγός, μας βοηθά όχι απλά να ακούμε, αλλά να νιώθουμε τη μουσική.

Πώς όμως νιώθουμε τη μουσική;

Ας το προσεγγίσουμε ρεαλιστικά. Έρευνες δείχνουν ότι διαφορετικά είδη μουσικής εγείρουν ποικίλα συναισθήματα. Για παράδειγμα, δυνατές και γρήγορες μελωδίες λειτουργούν ως δίοδοι για την εκτόνωση εξίσου έντονων συναισθημάτων όπως ο θυμός και η αγανάκτηση. Ας σκεφτούμε ,για λίγο, την επιρροή της pop μουσικής. Τέτοιου είδους κομμάτια κατασκευάζονται, στοχευμένα, με χορευτικότητα και up-beat tempo, ώστε να εξυπηρετούν τον λεγόμενο «feel-good» παράγοντα. Έρευνα του Γερμανού καθηγητή κλινικής ψυχολογίας Thomas Schäfer, αποδεικνύει ότι νεότεροι ακροατές της pop έχουν τη τάση να είναι πιο κοινωνικοί και ευέλικτοι στις διαπροσωπικές σχέσεις. Πού οδηγεί αυτό; Στη διατήρηση μίας πιο θετικής ψυχολογίας, φυσικά.

Ωστόσο, οι λάτρεις της κλασσικής μουσικής θα γνωρίζουν το πόσο άμεσα αυτή επηρεάζει την ψυχική ηρεμία. Ιδιαίτερα, ο συνδυασμός κλασσικής μουσικής και ήχων χαμηλής συχνότητας φαίνεται να οδηγούν σε σημαντική μείωση της συστολικής πίεσης, συμβάλλοντας στη καλύτερη λειτουργία της καρδιάς. Θα μπορούσε κανείς να πει πως η μουσική είναι και γιατροσόφι…

Η μουσική πίσω από την θεραπεία

Το concept της μουσικοθεραπείας δεν είναι κάτι τόσο μοντέρνο. Ακόμα από τα χρόνια της Αρχαίας Ελλάδας γινόταν λόγος για ιερείς, γιατρούς, αιδούς και κιθαρωδούς, που προσπαθούσαν με εργαλείο τους ηχογόνα όργανα να «ξορκίσουν» κακόβουλα πνεύματα και να θεραπεύσουν εκείνους που βασανίζονταν.

Για τη σύγχρονη ιατρική, η μουσική θεραπεία ξεπερνάει τα μυθολογικά πλαίσια και αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την υποστήριξη σωματικής και ψυχικής υγείας. Αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη σε περιστατικά όπου υπάρχει δυσκολία στην έκφραση και επικοινωνία συναισθημάτων, καθώς και για την απελευθέρωση εσωτερικών εντάσεων. Σήμερα, ο τομέας αυτός έχει φανεί ιδιαίτερα αποτελεσματικός στη διαχείριση καταστάσεων όπως κατάθλιψη, νευρολογικές διαταραχές, άγχος και πολλά άλλα. Με τη βοήθεια παλμών, ήχων, ρυθμού και μελωδίας, το σώμα λειτουργεί για να απελευθερώσει τη σκέψη από νοερά εμπόδια.

Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος. – Φρίντριχ Νίτσε

Η μουσική βρίσκεται γύρω μας. Το εκνευριστικό ραδιόφωνο του γείτονα. Τα περαστικά αμάξια με τα ηχεία στη διαπασών. Eκείνος ο πλανόδιος μουσικός που βλέπεις κάθε μέρα όσο κάνεις τις δουλειές σου. Ένας θεμέλιος λίθος της καθημερινότητας, που υποσυνείδητα έχουμε μάθει να αγαπάμε. Μία αόρατη δύναμη, ωστόσο ισχυρή, που προκαλεί συναισθήματα ανεξίτηλα στο χρόνο. Η μουσική, συνεπώς, δεν αποτελεί απλά μία χλιαρή διασκέδαση για να περάσει η ώρα. Αποτελεί μία τέχνη που «μετουσιώνεται» στο πλαίσιο της ψυχής, καθώς πλάθει και πλάθεται από ανθρώπους, ξεπερνώντας κάθε απλό και σύνθετο όριο της απτής πραγματικής ζωής. Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς αυτήν. Μπορείτε;

Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Ψυχαγωγία μπορείτε να διαβάσετε στο Blog | TEDxUniversityofMacedonia