[:EL]
Πόσο μπορεί να επηρεάσει η γλώσσα που μιλάμε τις σκέψεις μας; Πόσες διαφορετικές οπτικές μπορούν να δώσουν οι διάφορες γλώσσες; Εφόσον οι ιδέες μας σχηματίζονται από τη γλώσσα και με βάση το ότι δεν σκεφτόμαστε όλοι το ίδιο, μπορούμε να κατανοήσουμε τις γλώσσες ως ένα μικρόκοσμο διαφορετικών τρόπων σκέψης και συμπεριφορών. Ο Πάνος Αθανασόπουλος, διευθυντής του Εργαστηρίου Αντίληψης και Εκμάθησης στο πανεπιστήμιο του Lancaster, όπου κατέχει έδρα στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία, έδωσε μία υπέροχη ομιλία στο TEDxUniversityofMacedonia 2016. Είναι υποστηρικτής της υπόθεσης της σχετικότητας του γλωσσολογικού/πολιτισμικού υποβάθρου (η ιδέα ότι άνθρωποι από διαφορετικά πολιτισμικά και γλωσσολογικά υπόβαθρα σκέφτονται και αντιλαμβάνονται τον κόσμο διαφορετικά), επεκτείνοντάς την στο χώρο της εκμάθησης μίας ξένης γλώσσας. Ζει και εργάζεται στην Μ. Βρετανία, ενώ έχει στο ενεργητικό του δημοσιεύσεις σε γνωστά επιστημονικά περιοδικά και είναι ο πιο πολυδιαβασμένος συγγραφέας σε διάφορες επιστημονικές και μη εκδόσεις όπως στο Psychological Science, The Modern Language Journal, The Independent και στο The Guardian. Το κοινό ήταν ενθουσιασμένο από την ομιλία του στο συνέδριο στις 5 Νοεμβρίου και σίγουρα αξίζει να τον γνωρίσουμε καλύτερα.
Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς. Που γεννηθήκατε, πότε αφήσατε πίσω σας την Ελλάδα;
Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη όπου και έζησα τα 18 πρώτα χρόνια της ζωής μου. Άφησα πίσω μου την Ελλάδα το 1997 για να κάνω προπτυχιακές σπουδές στη γλωσσολογία στο πανεπιστήμιο του Έσσεξ.
Ποια ήταν η πορεία των σπουδών σας; Η Γλωσσολογία ήταν πάντα το κέντρο του ενδιαφέροντός σας;
Παρέμεινα στο Έσσεξ για μεταπτυχιακό στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία και διδακτορικό στην απόκτηση δεύτερης/ξένης γλώσσας. Από τα μαθητικά μου χρόνια ακόμα είχα κλίση στη φιλολογία. Με ενδιέφερε ιδιαίτερα η δομή των νοημάτων μέσω του λόγου, και οι διαφορές ως προς αυτό το φαινόμενο ανάμεσα στα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά, τα Λατινικά και τα Αγγλικά (που άρχισα να μαθαίνω πριν καν αρχίσω το δημοτικό). Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου εκπαιδεύτηκα στην πειραματική ψυχολογία καθώς ήθελα να δώσω μια εμπειρική βάση στη μελέτη της σχέσης της νόησης και της αντίληψης με τη γλώσσα. Η φιλοσοφία και η ανθρωπολογία με ενδιαφέρουν επίσης πολύ αφού σχεδόν όλες οι εμπειρικές αναζητήσεις του παρόντος έχουν τις θεωρητικές τους ρίζες εκεί.
Από τον Οκτώβριο του 2014 εργάζεστε στο Πανεπιστήμιο του Lancaster. Πως είναι η ζωή ενός Έλληνα καθηγητή και ερευνητή στο εξωτερικό και μάλιστα στην Μ.Βρετανία; Ποια θα λέγατε ότι είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά της καθημερινότητάς σας εκεί;
Η επαγγελματική ζωή νομίζω ότι δεν είναι και πολύ διαφορετική από έναν συνάδελφο στην Ελλάδα. Ο χρόνος μου μοιράζεται ανάμεσα στην έρευνα, τη διδασκαλία, και τα διοικητικά καθήκοντα, με έμφαση στο πρώτο όντας καθηγητής. Τον περισσότερο χρόνο μου λοιπόν τον αφιερώνω σε συχνά meetings με την ερευνητική μου ομάδα, όπου δουλεύουμε κοινά project και μαθαίνω τα νέα του κάθε ερευνητή στο κομμάτι της έρευνάς του, καθώς και στη συγγραφή επιστημονικών άρθρων που συνήθως προορίζονται για διεθνή επιστημονικά περιοδικά υψηλού δείκτη επιρροής (impact factor). Σε προσωπικό επίπεδο, ασχολούμαι πάρα πολύ με τη μουσική, παίζοντας σε διάφορα blues/rock σχήματα και κάνοντας συναυλίες στο Manchester και τη γύρω περιοχή. Όταν βρίσκω χρόνο μου αρέσει να μαγειρεύω και να πηγαίνω εκδρομές στη φύση. Γενικά έχω μάθει να προσαρμόζομαι εύκολα σε καινούριες καταστάσεις, οπότε δεν μπορώ να εντοπίσω κάτι ιδιαίτερα αρνητικό στη ζωή στη Μ. Βρετανία. Ο καιρός είναι ίσως η μόνη πτυχή της καθημερινότητάς μου εδώ που δεν έχω καταφέρει να συνηθίσω ακόμα και μετά από 19 χρόνια παραμονής!
Πάνω σε τι εργάζεστε το τελευταίο διάστημα;
Συνεχίζω την έρευνα μου στην επιρροή που έχει η γλώσσα στον τρόπο που σκεφτόμαστε, και κατά πόσο η απόκτηση μιας δεύτερης γλώσσας οδηγεί σε μία ευρύτερη και πιο σύνθετη αντίληψη της πραγματικότητας, κάνοντας την σκέψη μας πιο ευέλικτη. Σε ένα από τα τελευταία μου project, εκπαιδεύουμε τους συμμετέχοντες σε μία τεχνητή γλώσσα που δίνει έμφαση στα διάφορα είδη χιονιού, όπως οι γλώσσες των Εσκιμώων, και εντοπίζουμε διαφορές στην οπτική αντίληψη αποχρώσεων του λευκού. Ο στόχος μας είναι να κατανοήσουμε καλύτερα τα όρια της ευελιξίας του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Πλέον όλο και περισσότεροι νέοι έρχονται σε επαφή με ξένους πολιτισμούς, καθώς ταξιδεύουν, σπουδάζουν στο εξωτερικό και μέσω προγραμμάτων όπως πχ το Erasmus Plus και εργάζονται εκτός της χώρας από όπου κατάγονται. Τι αντίκτυπο φέρνει αυτό στην καθημερινότητά τους και στον χαρακτήρα τους; Θεωρείτε πως είστε διαφορετικός από ότι ήσασταν όσο βρισκόσασταν ακόμη στην Ελλάδα;
Θεωρώ άκρως θετικό το να έρχεται κανείς σε επαφή με ξένους πολιτισμούς. Μία πτυχή της έρευνας μου μελετά πώς αυτές οι διαπολιτισμικές επαφές μας μαθαίνουν νέους τρόπους σκέψης, εναλλακτικές θεωρήσεις της πραγματικότητας, και μας φέρνουν πιο κοντά στο να κατανοήσουμε καλύτερα τη δική μας κουλτούρα. Όσον αφορά το αντίκτυπο στην καθημερινότητα, νομίζω ότι εξαρτάται από το πόσο προσαρμοστικός είναι κάποιος και τί θέτει ως προτεραιότητες στη ζωή του. Κάθε καινούρια εμπειρία μας μαθαίνει κάτι για τον εαυτό μας και αναπόφευκτα αφήνει το στίγμα της στην διαμόρφωση του χαρακτήρα μας, οπότε σίγουρα είμαι διαφορετικός συγκριτικά με το αν έμενα στην Ελλάδα. Θεωρώ πάντως πολύ θετικό το γεγονός ότι πολλοί νέοι καταφέρνουν και βρίσκουν εργασία και πολλές φορές επαγγελματική καταξίωση στο εξωτερικό, αφού οι ευκαιρίες στην Ελλάδα έχουν λιγοστέψει λόγω της κρίσης.
[:]
