Είναι χαρακτηριστικό ότι στις μέρες μας, οι αλλαγές που βιώνουμε είναι μεγάλες και οι εξελίξεις ραγδαίες. Οι ρυθμοί αλλάζουν διαρκώς και η ανάγκη μας «να ανταπεξέλθουμε» είναι συνεχώς αυξανόμενη. Σε μια τέτοια περίοδο λοιπόν, το να αγαπάς και να προσέχεις τον εαυτό σου, μοιάζει κάτι πολύ δύσκολο. Για την ακρίβεια, «μεσολαβεί» μόνο μια μικρή (καθόλου) και απλή (σε καμία περίπτωση) διαδικασία: Να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Άλλωστε, η γνωριμία με τον εαυτό μας, είναι η πιο ενδιαφέρουσα γνωριμία που θα μπορούσαμε να κάνουμε.
Υπάρχουν πολύ τρόποι για να οδηγηθεί κανείς στην αυτογνωσία. Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και παράλληλα διαχρονικούς, είναι η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. Πρόκειται για μια μορφή ψυχοθεραπείας, η οποία επινοήθηκε το 1960 από τον Aaron Beck. Μπορεί να ωφελήσει κάθε άνθρωπο, καθώς πρόκειται για μια διαδικασία απόλυτα εξατομικευμένη, βασισμένη στις ανάγκες του ατόμου.
Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, βασίζεται στο εξής, «τριγωνικό» σχήμα: Οι σκέψεις μας, είναι αυτές που επηρεάζουν τα συναισθήματά μας, και εκείνα, με τη σειρά τους, επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας. Η συμπεριφορά μας στη συνέχεια, επηρεάζει εκ νέου τις σκέψεις μας, κι εκείνες πάλι τα συναισθήματά μας κ.ο.κ. Για παράδειγμα, «αγχώθηκα υπερβολικά στην παρουσίαση της εργασίας μου, διότι σκέφτηκα, ότι οι εργασίες των συμφοιτητών μου θα είναι καλύτερες απ τη δική μου· έτσι, ενημέρωσα τον καθηγητή ότι είμαι άρρωστος και απέφυγα τη διαδικασία». Το άτομο που βιώνει μια τέτοια κατάσταση, βρίσκεται μέσα σε αυτή και συχνά δεν μπορεί να αντιληφθεί την πηγή του αρνητικού συναισθήματος. Αυτή ακριβώς είναι και η δράση της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας. Καθιστά το άτομο παρατηρητή των σκέψεών του, έτσι ώστε να μάθει σταδιακά τον εαυτό του και να αντικαταστήσει επαναλαμβανόμενα μοτίβα λανθασμένων αντιλήψεων και απόψεων, τα λεγόμενα «γνωστικά σφάλματα», με πιο λειτουργικές σκέψεις.
Πολύ σημαντικό στοιχείο της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, είναι ότι εστιάζει στο παρόν, στο «εδώ και τώρα». Το παρελθόν του ατόμου βοηθάει αρχικά τον ψυχοθεραπευτή να κατανοήσει τον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται τα πράγματα στο παρόν. Επομένως, τόσο το παρελθόν, όσο και το μέλλον χρησιμοποιούνται μόνο βοηθητικά, για να αντιληφθεί ο ψυχοθεραπευτής, πως επηρεάζουν το παρόν του ατόμου. Μέσα από τη γνωστική συμπεριφορική προσέγγιση, το άτομο συνειδητοποιεί ότι πολλές από τις σκέψεις του είναι δυσλειτουργικές και δεν το εξυπηρετούν στο παρόν. Η ανάπτυξη της ικανότητας του ατόμου, να εστιάζει στο παρόν, είναι εκείνη που εν τέλει το βοηθά να επισκιάσει τα αρνητικά μοτίβα σκέψεων. Έτσι, μέσα από τις τεχνικές της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, αποκτά εργαλεία και δεξιότητες, οι οποίες το καθιστούν ικανό και βέβαιο ότι θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής.
Μία από τις τεχνικές της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας είναι η χρήση ημερολογίων. Για παράδειγμα, το άτομο καταγράφει συγκεκριμένα συμβάντα, τις σκέψεις που του δημιουργούν, τα συναισθήματα που του προκαλούν, τις πράξεις στις οποίες καταφεύγει καθώς και την ώρα που πραγματοποιούνται. Μέσα από τη ρουτίνα αυτή, ο θεραπευτής ανακαλύπτει πως δομείται η σκέψη του θεραπευόμενου, τις ανάγκες του, κι έτσι προσαρμόζει τις συνεδρίες αναλόγως. Στις συνεδρίες, ο θεραπευτής χρησιμοποιεί τη σωκρατική μέθοδο, όπου μέσα από ερωτήσεις βοηθά τον θεραπευόμενο να αναλύσει τη σκέψη του, να συνειδητοποιήσει πράγματα και να καταλήξει σε συμπεράσματα για τον εαυτό του.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί, πως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, δεν αλλάζει τον χαρακτήρα του ατόμου, αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο. Ωστόσο, το βοηθά μέσα από το δρόμο της αυτογνωσίας, να αποδεχτεί τον εαυτό του. Μέσα από την αποδοχή αυτή, το άτομο αποκτά αυτοεκτίμηση, με αποτέλεσμα σταδιακά, να υποχωρούν οι συμπεριφορές που είναι δυσλειτουργικές για το ίδιο. Ακόμη, πέρα από τον εαυτό του, το άτομο αποδέχεται το γεγονός ότι είναι λογικό να υπάρχουν οι αρνητικές σκέψεις, τα αρνητικά συναισθήματα και τα λάθη. Απλώς, μέσα από τη διαδικασία, «εκπαιδεύεται» στο να αξιολογεί εάν πρέπει να δώσει σημασία σε κάποια από αυτά ή τι μπορεί να κάνει με αυτά.
