Τα τελευταία χρόνια και παράλληλα με την άνοδο του BookTok (το «μέρος» του TikTok με θέμα την ανάγνωση, σχολιασμό, συγγραφή και δημοσίευση βιβλίων) μάλλον παρατήρησες ότι η ποιότητα των βιβλίων φθίνει. Γιατί άραγε;
Κάτι που ίσως έχεις εντοπίσει είναι ότι η ποιότητα των υλικών ενός βιβλίου, όπως το εξώφυλλο και το χαρτί των εσωτερικών σελίδων, είναι πολύ χαμηλότερης ποιότητας, συγκριτικά με τα βιβλία που είχαμε ως παιδιά. Αυτό, συχνά, δικαιολογείται ως η «λύση» που δόθηκε για να εξασφαλιστεί μικρότερο κόστος για το ίδιο το βιβλίο, αλλά και για τη μεταφορά του.
Ταυτόχρονα, το προαναφερθέν BookTok έχει δημιουργήσει έναν χώρο, όπου γεννιούνται και αναπτύσσονται τα λεγόμενα micro-trends. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου trend αποτελεί η σειρά βιβλίων “Fourth Wing”, η οποία αναδύθηκε λόγω του σάλου που προκάλεσε στο αναγνωστικό κοινό. Συγκεκριμένα, συνδυάζει κάποια αγαπημένα λογοτεχνικά tropes και, μάλιστα, σε ένα εξίσου δημοφιλές genre, το romantic fantasy.
Θα με ρωτήσεις, βέβαια, πού είναι το κακό με τα παραπάνω; Πλέον, όχι μόνο έχουμε τη δυνατότητα να αποκτήσουμε τα βιβλία μας σε χαμηλότερες τιμές, συγκριτικά με παλαιότερες δεκαετίες, αλλά ακούγεται και η φωνή των επιμέρους κοινοτήτων, αποφέροντας καρπούς, έτσι δεν είναι;
Η επιρροή του BookTok στα βιβλία
Η δύναμη που έχει αποκτήσει το BookTok δεν έχει περάσει απαρατήρητη ούτε από τους συγγραφείς, ούτε από τους εκδοτικούς οίκους. Αυτό έχει φέρει ως συνέπεια το να εκδίδονται τα βιβλία με τρομακτικά γρήγορες ταχύτητες, κάτι που απλώς υπερτονίζει την έλλειψη ελέγχου και έρευνας που απαιτεί η συγγραφή ενός βιβλίου. Ειδικά μέσα στο BookTok, πολλά δημοφιλή βιβλία που κάνουν πάταγο, μοιάζουν περισσότερο με τα drafts των συγγραφέων και όχι με το τελικό, ολοκληρωμένο τους προϊόν.
Τη ζήτηση που δημιουργούν οι μικροκοινότητες του BookTok την εκμεταλλεύονται στο έπακρο οι εκδοτικοί οίκοι, οι οποίοι, όχι μόνο έχουν «ξεπουλήσει» σε προπαραγγελίες βιβλίων που δεν είναι καν ακόμη ολοκληρωμένα, αλλά κερδίζουν και από τους εργαζόμενούς τους, καθώς ο μόνος τρόπος να βγει τόσο γρήγορα ένα βιβλίο είναι να προσπεραστεί το χρονοβόρο στάδιο του ποιοτικού ελέγχου. Πολλά από αυτά τα βιβλία τυπώνονται όχι μόνο με σοβαρά γραμματικά και τυπογραφικά λάθη (το λιγότερο), αλλά και με τα λεγόμενα plot holes, νοηματικά, δηλαδή, σφάλματα στην πλοκή, τα οποία θα μπορούσαν να ξεπεραστούν αν είχε ολοκληρωθεί η έρευνα σχετικά με την ιστορία και το βιβλίο είχε περάσει από τους λεγόμενους beta readers, που θα αξιολογούσαν κριτικά το περιεχόμενο.
Πώς συνδέεται η «γρήγορη μόδα» με αυτό;
Σου θυμίζουν κάτι όλα τα παραπάνω; Έχουμε μαζική παραγωγή και παραγγελίες χαμηλής ποιότητας βιβλίων, η οποία πυροδοτείται από αναδυόμενες, εφήμερες τάσεις. Τα στοιχεία αυτά τα συνδέουμε, συνήθως, με μια άλλη βιομηχανία, αυτή των υφασμάτων, το λεγόμενο fast fashion. Υπό αυτές τις συνθήκες, μπορούμε να μιλάμε πλέον και για βιβλία fast fashion.
Από εδώ και πέρα πέφτουμε σε μία μαύρη τρύπα. Αν τα βιβλία είναι όντως ένα προϊόν που αντιμετωπίζεται όπως ένα αξεσουάρ (σε αντιστοιχία, δηλαδή, με τη βιομηχανία του ενδύματος), τότε βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα θεμελιώδες πρόβλημα. Ένα αξεσουάρ που φοράμε, δηλώνει πράγματα για την ταυτότητά μας, την οικονομική μας άνεση, τις προτιμήσεις, τα ενδιαφέροντά μας. Έτσι, καταλήγουμε σε συγκεκριμένα “aesthetics” ρούχων και “moodboards” που μαρτυρούν πολύ συγκεκριμένα στυλ κάθε φορά. Πού μας οδηγεί αυτή η αναλογία; Μπορεί να «γίνει» κανείς διανοούμενος ή έξυπνος, επειδή ανεβάζει στα social media την ομορφότερη έκδοση του «Πόλεμος και Ειρήνη», άσχετα από το αν τελικά διαβάζει την ιστορία; Αρκεί το να έχουμε κάτι, για να είμαστε οι ίδιοι κάτι;
Στο τέλος της ημέρας, θα διαβάσουμε αυτό που μας αρέσει και δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό. Άλλωστε, όλοι έχουμε βρεθεί «θύματα» τουλάχιστον ενός trend που μας άρεσε. Ωστόσο, ας αναγνωρίζουμε και τις μελανές ενδείξεις του προς τα πού φαίνεται να οδεύει η βιομηχανία του βιβλίου. Αναλύσαμε ήδη την αξιοσημείωτη δύναμη που έχουν οι μικροκοινότητες στο να εκδοθούν συγκεκριμένα βιβλία. Είναι στο χέρι της εκάστοτε κοινότητας να απαιτήσει ποιότητα. Άλλωστε, το βιβλίο είναι ένα μέσο ψυχαγωγίας, ενημέρωσης, μετάδοσης γνώσης. Ας είναι αυτό, και όχι ένα αξεσουάρ ή ένα trend.
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Εκπαίδευση, μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω: Blog | TEDxUniversityofMacedonia
