[:EL]Το περιβάλλον είναι στο επίκεντρο των συζητήσεων τα τελευταία χρόνια. Οι εξελίξεις πάνω στο θέμα και τα περιθώρια βελτίωσης της κατάστασης μας αφορούν όλους. Σχετικά με αρκετά περιβαλλοντικά θέματα αλλά και με περιβαλλοντικές δράσεις εντός και εκτός Πανεπιστημίου μας μίλησε ο υπεύθυνος της περιβαλλοντικής ομάδας του Πα.Μακ., υπεύθυνος γραφείου περιβαλλοντικής διαχείρισης EMAS αλλά και ομιλητής του TEDxUniversityofMacedonia 2013, Άρης Χατζηνικολάου. Αν νομίζεις ότι θα διαβάσεις πάλι για την ανακύκλωση κάνεις λάθος! Στην παρακάτω συνέντευξη τίθεται μια πληθώρα περιβαλλοντικών ζητημάτων, για τα οποία πολύ πιθανόν να μην γνωρίζεις. Ξεκινώντας από τους στόχους και τις δράσεις της περιβαλλοντικής ομάδας και από το τι μπορεί να αποκομίσει κάποιος συμμετέχοντας σε αυτήν, προχωρούμε σε καίρια θέματα όπως η ατομική υπευθυνοποίηση, η απομεγέθυνση, τα βιολογικά προϊόντα, η κλιματική αλλαγή και η κοινωνική οικονομία.
Ποιοι είναι οι στόχοι της περιβαλλοντικής ομάδας του Πα.Μακ.;
Καταρχάς, η περιβαλλοντική ομάδα ιδρύθηκε το 2005, έχει δηλαδή δέκα χρόνια ζωής. Είχε σταματήσει για δύο χρόνια από το 2008 ως το 2010 και όταν άρχισα να δουλεύω το 2010 ξεκίνησε και πάλι. Με τους πρώτους φοιτητές τότε είχαμε δει στη θεωρία του οικολογικού αποτυπώματος ότι: “εάν όλοι στον πλανήτη ζούσαν όπως ζούμε εμείς οι Ευρωπαίοι, θα χρειαζόμασταν τρεις πλανήτες για να συντηρηθούμε”. Οπότε είπαμε ότι θα ξεκινήσουμε από τα πιο απλά πράγματα και θα πάμε προς τα πιο σύνθετα, με σκοπό να εκπαιδευτούμε στο πώς θα μπορέσουμε να φτάσουμε στον έναν πλανήτη. Αυτός, λοιπόν, είναι ο βαθύτερος στόχος της περιβαλλοντικής ομάδας.
Ποίοι είναι όμως οι προσωπικοί σου στόχοι όσον αφορά στην περιβαλλοντική ομάδα;
Δουλεύω στο γραφείο Περιβάλλοντος, αλλά τυχαίνει να είναι ακριβώς το αντικείμενο που μου αρέσει πάρα πολύ και για το οποίο έχω πάθος. Έτσι, με ενδιαφέρει πολύ να έχουν όλοι οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας την ευκαιρία, τουλάχιστον, να ευαισθητοποιηθούν στο κομμάτι του περιβάλλοντος, να μάθουν ότι υπάρχει περιβαλλοντική ομάδα, ότι το πανεπιστήμιο είναι πράσινο και ότι κάνουμε κάποια πράγματα γι’ αυτό. Από εκεί και έπειτα το πώς θα κινηθεί ο καθένας είναι ένα δεύτερο ζήτημα.
Ποιες δράσεις τρέχουν αυτόν τον καιρό;
Όπως κάθε χρονιά, το Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη προσπαθούμε να ενημερώσουμε όλους τους πρωτοετείς αλλά και τους υπόλοιπους φοιτητές ότι στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας υπάρχει περιβαλλοντική ομάδα. Μόλις γίνει αυτό, το επόμενο βήμα είναι να οργανωθεί η περιβαλλοντική ομάδα, καθώς κάθε χρόνο κάποιοι έρχονται και κάποιοι φεύγουν. Στην οργάνωση της ομάδας αρχίζουμε και συζητάμε τι δράσεις θα κανονίσουμε για το επόμενο εξάμηνο. ΄Ηδη κάναμε ένα σεμινάριο για τη βιώσιμη ανάπτυξη την προηγούμενη εβδομάδα. Θα κάνουμε και κάποιο άλλο για το πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου ζήτημα της παγκόσμιας συνδιάσκεψης για το κλίμα, που θα γίνει στο Παρίσι στις αρχές Δεκεμβρίου. Επίσης, θα κάνουμε φυτεύσεις οπωροφόρων δέντρων μέσα στο Πανεπιστήμιο, θα ανοίξουμε τα αίθρια του 1ου ορόφου, θα πάμε στο εργοστάσιο ανακύκλωσης χαρτιού, θα κάνουμε προβολές ταινιών, θα φτιάξουμε κάποια φυλλάδια ευαισθητοποίησης, και φυσικά ό,τι άλλες νέες ιδέες προκύψουν από τους φοιτητές.
Τι μπορεί κανείς να μάθει συμμετέχοντας στην ομάδα, και τι μπορεί να πάρει ως πολίτης και ως άνθρωπος;
Το πρώτο είναι κάποιες εμπειρίες που θα έχει κάποιος που θα συμμετέχει στις δράσεις της περιβαλλοντικής ομάδας. Με την περιβαλλοντική επισκεπτόμαστε μέρη στα οποία διαφορετικά δύσκολα θα πήγαινε κανείς. Τέτοια είναι τα εργοσταστάσια ανακύκλωσης, τα μέρη που κάνουμε δενδροφυτεύσεις, οι περιοχές natura, όπου κάνουμε φυσικούς καθαρισμούς αλλά και τα διήμερα στα βουνά. Το δεύτερο που κατά τη γνώμη μου είναι ο απώτερος σκοπός, είναι οι γνώσεις και η κριτική σκέψη που αποκομίζει κανείς μέσα από όλες αυτές τις δράσεις που πραγματοποιούνται εντός και εκτός Πανεπιστημίου.
Πώς είναι να είσαι υπεύθυνος της περιβαλλοντικής ομάδας ενός κατά κύριο λόγο οικονομικού πανεπιστημίου, όπως είναι το Πα.Μακ.;
Είναι δύσκολο, γιατί η νοοτροπία των φοιτητών στις οικονομικές σχολές, συνήθως δεν εμπεριέχει την έννοια της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, της συλλογικής δράσης, ίσως και της κοινωνικής δράσης. Για τους ίδιους βέβαια λόγους είναι και πολύ ενδιαφέρον, αφού χρειάζεται να αναζητήσω επιπλέον τρόπους για να προσεγγίσω αυτούς τους φοιτητές και πολλές φορές τα θετικά αποτελέσματα με δικαιώνουν.
Μια από τις δράσεις της περιβαλλοντικής ομάδας είναι η δημιουργία μπαχτσέ στο Πα.Μακ. Έχετε φυτέψει πολλών ειδών φρούτα και λαχανικά και μάλιστα βιολογικά. Μίλησε μας λίγο για τα βιολογικά προϊόντα. Ποια προϊόντα λέμε βιολογικά και ποια είναι τα πλεονεκτήματα αυτών για μας και για το περιβάλλον;
Τις φυτεύσεις που έχουμε κάνει στο Πα.Μακ δεν τις έχουμε κάνει για γεωπονικούς λόγους μόνο. Πιστεύουμε ότι δεν πρέπει να είμαστε αποξενωμένοι από τον αστικό περιβάλλον, και ειδικά το χώρο του Πανεπιστημίου, αλλά πρέπει εμείς που τον χρησιμοποιούμε να τον μεταμορφώσουμε σε ένα οικείο, καλαίσθητο και χρήσιμο μέρος. Ένας πράσινος τόπος που είναι ευχάριστος στην όψη, παράγει οξυγόνο, δροσίζει το καλοκαίρι και δίνει ίσως και κάποιον καρπό, είναι ένας χώρος που θέλουμε να μας περιβάλλει. Όσο για τα βιολογικά προϊόντα, είναι αυτά που δεν έχουν ζιζανιοκτόνα και χημικά λιπάσματα. Υπάρχουν φυσικά ζιζανιοκτόνα και βιολογικά λιπάσματα ή λιπάσματα που τα φτιάχνεις μόνος σου χωρίς βλαβερές για τον άνθρωπο και για το περιβάλλον ουσίες. Έτσι, μπορείς και να έχεις την τροφή σου και να μη μολύνεις το έδαφος, γιατί στο τέλος θα αρρωστήσουμε και εμείς και ο πλανήτης και δεν θα έχουμε καταφέρει τίποτα. Κάποια βιολογικά προϊόντα έχουν και την αντίστοιχη πιστοποίηση, πράγμα που συνήθως κοστίζει αρκετά. Τα προϊόντα που βγάζουμε στο Πα.Μακ. μπορεί να είναι μεν βιολογικά, αλλά χωρίς πιστοποίηση. Εμείς θέλουμε να δείξουμε στους φοιτητές και στους ανθρώπους του Πανεπιστημίου ότι μπορείς να καλλιεργήσεις δικά σου προϊόντα, να είναι καθαρά και να τα καταναλώνεις.
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν ευαισθητοποιούνται από περιβαλλοντικά ζητήματα και δεν θεωρούν πως η δική τους αλλαγή στάσης θα επηρεάσει τα γενικότερα αποτελέσματα. Μίλησέ μας λίγο για την ιδέα της ατομικής υπευθυνοποίησης σε θέματα περιβάλλοντος.
Φυσικά υπάρχουν όπως είπαμε άτομα που δεν ευαισθητοποιούνται και ίσως αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή δεν έχουν μάθει ή δεν έχουν δει κάτι διαφορετικό. Μάλλον έχουν μάθει να σκέφτονται περισσότερο ατομικά από ότι συλλογικά, οπότε είναι αναμενόμενο. Τώρα το αν η δράση ή η ευαισθητοποίηση κάποιου μπορεί να επηρεάσει την κοινωνία στο σύνολο, νομίζω ότι μπορεί, αλλιώς ακόμα οι μαύροι και οι γυναίκες δε θα ψήφιζαν, θα είχαμε δούλους κ.τ.λ. Κάποιοι κάνουν πράγματα και βελτιώθηκε η κοινωνική μας δομή. Το αν αυτή η αλλαγή μπορεί να έρθει από ένα άτομο μόνο ή από ένα σύνολο ατόμων, αυτό πάλι είναι σχετικό, αλλά νομίζω ότι από ένα άτομο είναι δυσκολότερο. Εάν αυτό το άτομο βρει κι άλλους που έχουν παρόμοια ανησυχία και δημιουργήσουν μια συλλογικότητα, μπορεί σίγουρα να έχουν ένα αποτέλεσμα στην τοπική κοινωνία αρχικά και αν η δράση ενδυναμωθεί θα υπάρξουν αποτελέσματα και στην ευρύτερη κοινωνία.
Η κλιματική αλλαγή είναι γεγονός. Πώς μπορεί καθένας από εμάς μέσα από πράγματα που κάνει στην καθημερινότητά του να απαλύνει αυτό το φαινόμενο αν είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
Επανάσταση από μέσα προς τα έξω. Αυτό πρέπει να κάνουμε πιστεύω. Η κλιματική αλλαγή είναι παγκόσμιο πρόβλημα που μόνο παγκόσμια μπορεί να λυθεί. Από μόνος του κάποιος είναι πολύ δύσκολο να κάνει κάτι για να επηρεάσει την κλιματική αλλαγή. Ταυτόχρονα, όμως, αν δεν κάνει κανένας τίποτα από μόνος του δεν θα συμβεί και η αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο. Άρα, πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που ζούμε ατομικά, δηλαδή να μειώσουμε τις ατομικές εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, που σημαίνει λιγότερα ορυκτά καύσιμα και μικρότερη κατανάλωση προϊόντων. Ταυτόχρονα, να ενημερωθούμε πάνω στο θέμα και να εκπαιδευτούμε πάνω σε αυτό και μετά να φροντίσουμε να συμβεί ακριβώς το ίδιο σε παγκόσμιο επίπεδο, δηλαδή, να γίνουν επενδύσεις σε κρατικό επίπεδο, για παράδειγμα, ή ακόμα και σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης ή σε ευρύτερο. Να γίνουν επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και όχι σε ορυκτά καύσιμα, να μειωθεί η κατανάλωση σε παγκόσμιο επίπεδο, να εκπαιδευτούμε πάνω στην έννοια της απομεγέθυνσης και της κλιματικής αλλαγής. Τώρα, για το αν είναι εφικτό θα πάρουμε και μια ιδέα σύντομα στο Παρίσι που θα γίνει η παγκόσμια συνδιάσκεψη για το κλίμα, το λεγόμενο COP 21, όπου πολλοί επιστήμονες λένε ότι πιθανώς να είναι η τελευταία ευκαιρία της ανθρωπότητας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την κλιματική αλλαγή και να μείνουμε κάτω από το όριο των δύο βαθμών αύξησης της θερμοκρασίας που συζητιέται. Αν δεν το καταφέρουμε αυτό, μετά η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη, ή μάλλον μη ελεγχόμενες οι συνέπειες. Οπότε, πιθανώς την απάντηση στην ερώτηση αυτή θα την έχουμε σε ένα μήνα.
Θα γίνει λοιπόν, από την ομάδα σεμινάριο πάνω σε αυτό εκείνες τις μέρες;
Εμείς θα κάνουμε εκείνες τις μέρες κάποια ενημερωτική δράση σίγουρα. Θα υπάρχει ένα σεμινάριο στο οποίο θα συζητηθεί τι είναι η κλιματική αλλαγή, ποιο είναι το διακύβεβευμα εκείνες τις μέρες και τι μπορούμε να κάνουμε και πιθανόν να κάνουμε και κάποια δράση ευαισθητοποίησης των μελών του πανεπιστημίου.
Είπες κάτι για απομεγέθυνση. Τι ακριβώς είναι η απομεγέθυνση;
Απομεγέθυνση είναι το αντίθετο της μεγέθυνσης, η οποία αφορά μόνο την οικονομία και όχι την κοινωνία. Ο πλανήτης είναι πεπερασμένος. Υπάρχει ένας πλανήτης με συγκεκριμένο όριο και συγκεκριμένη αντοχή σε μόλυνση και μπορεί να παράξει συγκεκριμένους πόρους. Εμείς έχουμε ξεπεράσει και τους πόρους που αντλούμε, αλλά και τη μόλυνση που προκαλούμε και αυτό έχει γίνει γιατί έχουμε επικεντρωθεί στη μεγέθυνση. Στα αγγλικά η ‘μεγέθυνση’ είναι ‘growth’ και η ‘ανάπτυξη’ είναι ‘development’. Πολλές φορές μπερδεύουμε την ανάπτυξη με τη μεγέθυνση που είναι τεράστιο λάθος. Αυτό που πρέπει να γίνει λοιπόν είναι να σταματήσει η μεγέθυνση αυτή με αυτούς τους όρους, να δούμε πόσο αντέχει ο πλανήτης και να την φτάσουμε σε εκείνο το σημείο, όπου θα μπορούμε και να παίρνουμε αυτά που θέλουμε από τη Γη σαν πρώτες ύλες, με βιώσιμο τρόπο, αλλά και να απορρίπτουμε τα απορρίμματα μας πάλι με βιώσιμο τρόπο. Αυτή τη στιγμή δεν συμβαίνει αυτό οπότε ουσιαστικά είναι θέμα χρόνου το πότε θα σκάσει η βόμβα.
Το 2013 είχες μιλήσει στο TEDxUniversityofMacedonia για την κοινωνική οικονομία. Έχουν αλλάξει τα δεδομένα σε αυτόν τον τομέα από τότε μέχρι σήμερα; Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να συμπληρώσεις στην ομιλία σου; (Μπορείτε να δείτε την ομιλία εδώ)
Η ομιλία μου στο TEDx είχε γίνει πριν ανοίξει το πρώτο παντοπωλείο του μη κερδοσκοπικού καταναλωτικού συνεταιρισμού Βίος Coop. Είχε γίνει την περίοδο που ετοιμαζόμασταν να ανοίξουμε, οπότε μιλούσαμε για τα πράγματα όπως τα βλέπαμε πριν από δύο χρόνια. Αυτό που έχει αλλάξει από τότε είναι ότι καταρχάς τα δεδομένα χειροτέρευσαν λόγω της κρίσης, άρα πιστεύω ότι η ανάγκη ανάληψης συνεταιριστικών πρωτοβουλιών από πολίτες είναι ακόμα μεγαλύτερη. Είμαστε πλέον σίγουροι μετά από δύο χρόνια ότι αυτό που προτείναμε τότε είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, γιατί βλέπουμε ότι τα τελευταία δύο χρόνια συνεχώς ανεβαίνει ο συνεταιρισμός και η αποδοχή του κόσμου αυξάνεται και με οικονομικούς, αλλά και με πολιτικούς όρους. Έτσι, πιστεύω ότι ένα κομμάτι της λύσης που ψάχνουμε είναι μπροστά μας, το βλέπουμε. Και πλέον είναι και αποδεδειγμένο ότι μετά από δύο χρόνια λειτουργεί αυτή η ιδέα, ο κόσμος το θέλει και το αποδέχεται, οπότε πλέον είμαστε λίγο πιο σίγουροι ότι αυτό που προτείναμε τότε ήταν όντως χρήσιμο και δουλεύει.
Οπότε είναι το μέλλον η κοινωνική οικονομία;
Δεν είμαι σίγουρος για το ποιο είναι το μέλλον. Το αισιόδοξο σενάριο θα ήταν να είναι το μέλλον η κοινωνική οικονομία. Εμείς θέλουμε να δείξουμε στον κόσμο ότι μέσα από την κοινωνική οικονομία, ο κόσμος θα βρει διέξοδο σε πολιτικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει άμεσα. Για το τι θα γίνει στο μέλλον, μακάρι να μπορούσα να είμαι αισιόδοξος, όμως εμείς θα κάνουμε ό,τι μπορούμε…
Και κλείνοντας πες μας ένα μήνυμα που θα ήθελες να περάσεις μέσα από τη συνολική σου δράση και τι θα έλεγες σε έναν πρωτοετή για να τον κινητοποιήσεις ώστε να ασχοληθεί με την περιβαλλοντική ομάδα;
Μα ακριβώς το μήνυμα το λέμε μέσα από τη δράση μας. Νομίζω ότι πρέπει να σταματήσουμε να μιλάμε και να περνάμε μηνύματα και να κάνουμε πράγματα. Αυτό είναι που μας λείπει. Τώρα, αν μπορούσα να πω κάτι σε όλους τους πρωτοετείς είναι ότι στο Πα.Μακ., εκτός από τα ποτά και τα πάρτι μπορούν, να συμμετέχουν και σε ομάδες που αναλαμβάνουν δημιουργικές πρωτοβουλίες, εθελοντικά, μη κερδοσκοπικά, με κάποιον απώτερο σκοπό. Η περιβαλλοντική ομάδα είναι μία τέτοια και μέσα σε αυτήν μπορούν να γνωρίσουν άτομα με περιβαλλοντικές ανησυχίες. Μπορούν έτσι να δραστηριοποιηθούν συλλογικά μέσα από τις διαφορετικές δραστηριότητες που κάνουμε και έτσι και να ενταχθούν στο πανεπιστήμιο, αλλά και να ασχοληθούν με δημιουργικές πρωτοβουλίες που αφήνουν ένα θετικό αποτύπωμα στο ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον.
[:]
