Από τις απαρχές της ιστορίας , η εκπαίδευση έχει αποτελέσει την κινητήριο δύναμη της ιστορίας. Μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας , μετουσιώνεται κάθε μορφή πολιτισμικής και πνευματικής δραστηριότητας. Υπό τις παρούσες κοινωνικές , πολιτικές και οικονομικές συνθήκες , η σχέση πολιτισμού και εκπαίδευσης αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
Ο πολιτισμός σαν έννοια μπορεί να λάβει διάφορες διαστάσεις. Σε γενικές γραμμές ο πολιτισμός ορίζεται ως το σύνολο των πνευματικών και τεχνικών επιτευγμάτων του ανθρώπου ανά την υφήλιο. Ο πολιτισμός είναι μια αρκετά ελεύθερη έννοια , καθώς περιλαμβάνει σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινότητας μας. Μπορεί να βρεθεί σε υλικό , τεχνικό και διανοητικό επίπεδο. Κυριολεκτικά η καθημερινότητα του ανθρώπου μπορεί να αναχθεί σε πολιτισμική δραστηριότητα.
Τα εκπαιδευτικά συστήματα θεμελιώνονται πάνω σε βασικές κοινωνικές και ηθικές αρχές , τις οποίες υπαγορεύει ο πολιτισμικός πλούτος. Φυσικά αυτές οι αρχές διαφέρουν ανά κράτος και περιοχή , καθώς τα κοινωνικά , πολιτικά , οικονομικά και πολιτισμικά δεδομένα αλλάζουν. Σε αυτήν την εξίσωση προστίθενται και ο χρόνος.
Οι πνευματικές και κοινωνικές ανάγκες που καλείται να καλύψει το εκπαιδευτικό σύστημα στην σύγχρονη εποχή , είναι πολυδιάστατες. Δεν είναι πλέον αρκετή από μόνη της η παροχή πνευματικών ερεθισμάτων για την διανοητική διάπλαση και εξάσκηση των μαθητών. Ο ολοένα αυξανόμενος κοινωνικός και οικονομικός ανταγωνισμός των σύγχρονων κοινωνιών προϋποθέτει ανθρώπους που πέραν μιας βασικής πνευματικής οξυδέρκειας και κριτικής ικανότητας , να κατέχουν και επιπρόσθετες δεξιότητες και γνώσεις. Τα σχολεία είναι το επίκεντρο του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς χτίζουν τις μελλοντικές γενιές και κοινωνίες.
Την δεκαετία του 1980 γίνεται μια πρώτη αναφορά στον όρο της ‘σχολικής αυτονομίας’. Τα σχολεία αρχίζουν να εκδημοκρατίζονται ως προς τον τρόπο λειτουργίας και οργάνωσης τους. Τα πρώτα μαθητικά συμβούλια διαμορφώνονται ,καθώς και ένα εποικοδομητικό πλαίσιο διαλόγου ανάμεσα σε καθηγητές και μαθητές. Το αυταρχικό και συγκεντρωτικό μοντέλο του καθηγητή να παραδίδει στείρες διαλέξεις και να μην συζητάει με τους μαθητές του έχει παλιώσει.
Οι μαθητές πλέον , πέρα από τις μαθητικές τους υποχρεώσεις, αντιμετωπίζουν το σχολείο ως μέρος που μπορούν να εκφράζονται με μεγαλύτερη ελευθερία. Σταδιακά εισάγεται και η ιδέα της δημιουργίας λέσχεων και ομάδων για την ανάπτυξη διαφορών δραστηριοτήτων πολιτισμικού και πολιτικού περιεχομένου. Παράλληλα τα προγράμματα σπουδών που ακολουθούν οι καθηγητές προσαρμόζονται για να καλύψουν τις ανταγωνιστικές συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας.
Η εκπαίδευση στην Ελλάδα
Το εκπαιδευτικό σύστημα, μετά την δεκαετία του 80, προσπαθεί ταυτόχρονα να παρέχει τα κατάλληλα εφόδια και δεξιότητες για την ένταξη του ατόμου στο εργατικό δυναμικό , αλλά και την πνευματική καλλιέργεια και διάπλαση. Όμως φάνηκε ότι έδωσε περισσότερη βαρύτητα στο πρώτο έναντι του δεύτερου.
Στην Ελλάδα , η ενασχόληση με πολιτισμικές δραστηριότητες , από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 άρχισε να μειώνεται , με αποτέλεσμα την επαγγελματική υποβάθμιση των ανθρώπων του πολιτισμού. Εν μέσω της οικονομικής κρίσης , οι δαπάνες για την διαχείριση και συντήρηση των πολιτισμικών μνημείων και μουσείων μειώθηκαν λόγω της κακής δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας. Κατά συνέπεια και τα κονδύλια που δαπανώνται στην εκπαίδευση μειώθηκαν , με αποτέλεσμα την παράλληλη υποβάθμιση του πολιτισμού και της εκπαίδευσης.
Τα τελευταία χρόνια φάνηκε μια ανάκαμψη του πολιτισμού και της εκπαίδευσης, η οποία όμως προσέκρουσε στις ιδιαίτερες και περιοριστικές συνθήκες της πανδημίας. Όμως το μέλλον φαίνεται ελπιδοφόρο. Η Ευρωπαϊκή ένωση παρέχει πρόγραμμα για την διαφύλαξη του πολιτισμικού πλούτου και εξασφαλίζει τα εργασιακά δικαιώματα των ανθρώπων του πολιτισμού. Ο πολιτισμός αποτελεί πυλώνα δημοκρατίας και εκλαμβάνεται έτσι από την Ε.Ε αλλά και από διεθνείς οργανισμούς , όπως τον ΟΗΕ.
Στην Ελλάδα δυστυχώς τα μαθήματα που έχουν πολιτισμικό περιεχόμενο , όπως τα καλλιτεχνικά , καταργήθηκαν από το σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα. Όμως η διαχρονική σημασία του πολιτισμού στην εκπαιδευτική διαδικασία παραμένει. Ο πολιτισμός είναι δομικό στοιχείο της εκπαίδευσης και της παιδείας. Είναι επιτακτική η ανάγκη για την ένταξη καλλιτεχνικών μαθημάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μέσω της σχέσης πολιτισμού και εκπαίδευσης εξασφαλίζεται η επάρκεια ατόμων με δεξιότητες αναγκαίες για την αγορά εργασίας, αλλά και ατόμων με πνευματική καλλιέργεια και συνείδηση.
Συνοψίζοντας , ο πολιτισμός και η εκπαίδευση αλληλεξαρτώνται. Δεν υφίσταται πολιτισμική δραστηριότητα χωρίς εκπαιδευτική διαδικασία , και αντιστρόφως. Η σύγχρονη κοινωνία , ο ανταγωνιστικός χώρος εργασίας , και οι νέες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες , επιβάλλουν την πρόταξη του πολιτισμού και της εκπαίδευσης. Η ενίσχυση του πολιτισμού , καθώς και της παιδείας εν συνόλω , αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την ομαλή ένταξη του ατόμου και στην αγορά εργασίας , στην κοινωνία αλλά και εν τέλει στην καθημερινή ζωή.
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Εκπαίδευση, μπορείτε να διαβάσετε στο Blog | TEDxUniversityofMacedonia
