Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, η ξιφασκία είναι ένα άθλημα το οποίο κερδίζει συνεχώς έδαφος. Ο Κοσμάς Καρακόλης, προπονητής στη Λέσχη Ξιφασκίας Θεσσαλονίκης, “Maestro” στην ξιφασκία από τη σχολή των προπονητών στην Ιταλία, διοργανωτής camp ξιφασκίας σε όλο τον κόσμο, είναι ένας από τους ανθρώπους που παλεύουν για τα ιδανικά του αθλητισμού. Μέσα από τη δική του ματιά, η εργαλειοποίηση του αθλητισμού αποκτά μία θετική χροιά.
Η ξιφασκία είναι ένα ιδιαίτερο άθλημα, το οποίο καταχωρείται στις πολεμικές τέχνες. Τι την κάνει να διαφέρει από τις υπόλοιπες;
Οι πολεμικές τέχνες είναι αρκετά παραπλήσιες σε ό,τι αφορά την πνευματικότητα που πρέπει να έχεις για να τις αντιμετωπίσεις· την ενσυναίσθηση, την αυτογνωσία, το σεβασμό στον αντίπαλο και το άθλημα. Έχουν αρκετές ομοιότητες. Σε ό,τι αφορά τις διαφορές, η ξιφασκία είναι ένα άθλημα το οποίο έχει δημιουργηθεί για τις ανάγκες επιβίωσης, δεν είναι άθλημα σύμβασης. Δεν δημιουργήθηκε ως πολεμική τέχνη, αλλά η ανάγκη του πολέμου μετεξελίχθηκε ως τέχνη.
Ιδιαίτερα το ξίφος μονομαχίας, ένα από τα τρία αγωνίσματα και το πιο ελεύθερο από αυτά και χωρίς ιδιαίτερες συμβάσεις, μπορώ να πω ότι το κάνει να είναι αρκετά κοντά σε σχέση με αυτό που θα συνέβαινε στην πραγματικότητα. Στις άλλες πολεμικές τέχνες, δεν έχεις κάποιο όπλο μαζί σου, το όπλο είναι το σώμα σου. Στην ξιφασκία έχεις το σπαθί με το οποίο πρέπει να αναπτύξεις μία πολύ υψηλή δεξιότητα, ώστε να μπορείς να το διαχειρίζεσαι με τέτοιο τρόπο και να εξελιχθείς στο άθλημα.
Η ξιφασκία θεωρείται ένα ευγενές άθλημα. Ποια είναι η γνώμη σου;
Θα έλεγα ότι είναι ένα ευγενές άθλημα, βέβαια όλα είναι σχετικά. Σε σύγκριση με κάποια άλλα αθλήματα και με τις καταστάσεις που συμβαίνουν γύρω μας, σίγουρα είναι. Οι κανονισμοί δεν επιτρέπουν να μην είναι, οι οποίοι είναι αυστηροί. Για παράδειγμα, δεν μπορώ να μην χαιρετήσω με έναν συγκεκριμένο τρόπο τον αντίπαλό μου και τον διαιτητή στην αρχή και στο τέλος του παιχνιδιού είτε έχω χάσει είτε έχω κερδίσει, για να δείξω σεβασμό. Δεν μπορώ να συμπεριφέρομαι με βίαιο ή με προσβλητικό τρόπο στον αντίπαλό μου ή τον διαιτητή, γιατί είναι ποινή. Το ίδιο το πλαίσιο δεν σου δίνει κάποιο περιθώριο να μην είσαι ευγενής.
Από εκεί και πέρα, όλο αυτό βγαίνει σε μαχητικότητα, για αυτό είναι ένα άθλημα το οποίο έχει ιδιαίτερη ένταση όταν παίζεις. Συνεπώς, είναι ένας συνεχόμενος αγώνας που κάνει ο ξιφομάχος, ιδίως στην αρχή μέχρι να μάθει πώς πρέπει να συμπεριφέρεται πάνω στην πίστα ή πώς πρέπει να διαχειρίζεται τον εκνευρισμό του. Όλο αυτό το πλαίσιο ευγένειας σού δίνει συγκεκριμένα μόνο κανάλια στα οποία μπορείς να κινηθείς.
Άρα, είναι ένα άθλημα το οποίο προάγει πειθαρχία, ευγένεια και σεβασμό, αξίες που προάγει γενικότερα ο αθλητισμός, σωστά;
Σωστά! Γενικότερα, θα έπρεπε να προάγει ο αθλητισμός αυτές τις αξίες, δεν συμβαίνει όμως σε πολλά από τα δημοφιλή αθλήματα. Δεν θέλω να αναφερθώ σε σε συγκεκριμένα περιστατικά, αλλά υπάρχουν ζητήματα πολύ πιο σοβαρά που ξεφεύγουν από το ωραίο του αθλητισμού.
Από τη στιγμή που πολλές φορές δεν προάγουν αυτές τις αξίες, υπάρχει ο κίνδυνος της εργαλειοποίησης, ένα συχνό φαινόμενο στις μέρες μας.
Τη συγκεκριμένη έννοια την αντιλαμβάνομαι με αρνητική χροιά, αλλά δεν ισχύει πάντα. Πολλές φορές, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, επομένως μπορούμε να εργαλειοποιήσουμε την ξιφασκία ή τον αθλητισμό για καλούς σκοπούς, όπως στην εφηβική ηλικία για αποφυγή διαφόρων αρνητικών συμπεριφορών ή για αποφυγή καταχρήσεων. Αυτή είναι η θετική πλευρά της εργαλειοποίησης, όπως εργαλειοποίηση που συνέβαινε στους Ολυμπιακούς Αγώνες μέχρι πριν από λίγα χρόνια που είναι η ανακωχή οποιουδήποτε πολέμου κατα τη διάρκειά τους.
Για αυτό και δημιουργήθηκε ο συγκεκριμένος θεσμός και αυτό εξυπηρετεί ο αθλητισμός. Βάζεις σε ένα κανάλι τον άνθρωπο από μικρή ηλικία, τον σμιλεύεις όπως ο γλύπτης που φτιάχνει ένα άγαλμα και του δίνει την κατάλληλη μορφή. Δηλαδή, καναλοποιείς τον άνθρωπο από μικρή σε μεγάλη ηλικία, έτσι ώστε να είναι χρήσιμος στον εαυτό του και στην κοινωνία. Αυτή την εργαλειοποίηση θέλουμε.
Τι συμβαίνει, δυστυχώς: βλέπουμε τα πρόσφατα γεγονότα, τους πολέμους και τις εντάσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου να προκαλούν μια αντίθετη εργαλειοποίηση. Ακόμη και σε ελληνικά πρωταθλήματα υπάρχει πολιτικοποίηση του αθλητισμού, με την αντίθετη εργαλειοποίηση να φέρνει αρνητικά αποτέλεσμα. Τι συμβαίνει, δηλαδή; Η πολιτική εισχωρεί και εργαλειοποιεί τον αθλητισμό, έτσι ώστε να εξυπηρετήσει συμφέροντα οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά.
Εστιάζοντας στη θετική πλευρά, πώς μπορεί ο αθλητισμός να βοηθήσει άτομα που ανήκουν σε κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες;
Ο αθλητισμός μπορεί να βοηθήσει σε τεράστιο βαθμό τις «κοινωνικά αποκλεισμένες» ομάδες και βλέπω καθημερινά παραδείγματα.
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν κοινωνικά ή άλλου είδους προβλήματα, για τους οποίους ο αθλητισμός είναι θεραπεία. Σε κάνει να νιώθεις μέρος ενός κοινωνικού συνόλου, σε κάνει να νιώθεις μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Με την κατάλληλη καθοδήγηση από τους κατάλληλους ανθρώπους, το πρόβλημά σου μπορεί να εξαλειφθεί ή ακόμη και να μετατραπεί σε πλεονέκτημα. Να μπορέσεις να αντιληφθείς ποια είναι τα προτερήματα και να αποδεχθείς τα μειονεκτήματά σου και με αυτό τον τρόπο να πορευτείς για να γίνεις καλύτερος σε ένα συγκεκριμένο παιχνίδι.
Από τη δική μου εμπειρία, υπάρχουν πολλοί γονείς, οι οποίοι μας έχουν αναφέρει ότι η προπόνηση της ξιφασκίας έχει θετική επίδραση στα παιδιά τους. Παιδιά, τα οποία αν έπαιρναν έναν άλλο δρόμο θα ήταν κοινωνικά αποκλεισμένοι, έρχονται σε μια κατάσταση να έχουν πλεονεκτήματα. Είναι σε θέση να διαχειριστούν πολύπλοκες, κοινωνικά, καταστάσεις· έναν αγώνα ξιφασκίας, ο οποίος είναι πολύ πιεστικός ή ένα περιστατικό στο δρόμο.
Επομένως, ο αθλητισμός μπορεί να εργαλειοποιηθεί για τα αποκλεισμένα άτομα, αλλά και για αυτούς που αντιμετωπίζουν απλά, καθημερινά προβλήματα.
Ο αθλητισμός είναι μία «δικαιολογία», ώστε το παιδί στην εφηβική ηλικία, που είναι επιρρεπές, να αποφύγει για παράδειγμα το τσιγάρο, καθώς σε μεγαλύτερη ηλικία είναι πολύ δύσκολο να ξεκινήσει κάποια κακή συνήθεια. Επίσης, ο αθλητισμός μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά στην ψυχολογία του καθενός. Ακόμη και να μην πεις καμία κουβέντα με κανέναν, από τη στιγμή που θα μπεις μέσα στη σχολή, θα πρέπει να ανταλλάξεις μηνύματα με τον άλλον μέσα στο παιχνίδι, διότι το παιχνίδι είναι μια μορφή επικοινωνίας και συνεπώς κάποιου είδους κοινωνικοποίηση και σίγουρα είναι μία επένδυση για τον εαυτό σου.
Όταν κάνεις έστω και ένα πράγμα για τον εαυτό σου την ημέρα, είναι μία μορφή θεραπείας. Έτσι, και ο αθλητισμός είναι μία μορφή θεραπείας. Η αυτοφροντίδα περνάει ως μήνυμα μέσω του αθλητισμού και είναι πολύ σημαντικό.
Τέλος, θα ήθελα να μου πεις ένα δυο πράγματα που έχεις μάθει για τον εαυτό σου μέσω της ξιφασκίας.
Θα πω ένα αρνητικό και ένα θετικό, για να έχω μία ισορροπία.
Το αρνητικό είναι ότι είμαι πολύ αγχώδης -δεν ξέρω αν φαίνεται ή όχι- αλλά είναι ένα χαρακτηριστικό για το οποίο με βοήθησε ο αθλητισμός να καταλάβω από πού προέρχεται, με έκανε να αναγνωρίσω τους λόγους, να δουλέψω με αυτούς, να μπορώ να τους αντιμετωπίσω και να δω τα αποτελέσματα. Πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει άμεσα, μπορεί να χρειάζεται 2 ή 3 χρόνια δουλειάς για να φτάσεις να δεις απτά αποτελέσματα.
Σε ό,τι αφορά τη θετική πλευρά, μου ενίσχυσε ένα ήδη υπάρχον θετικό χαρακτηριστικό -γιατί ο αθλητισμός σε βοηθά να αναγνωρίσεις τα αρνητικά και τα θετικά σου, να ενισχύσεις τα θετικά, ώστε να γίνουν «υπερόπλα» και να σμιλεύεις τα αρνητικά για να μην σου γίνονται βάρος.
Αυτό που είχα καταλάβει ήταν ότι είχα πολύ καλή ενσυναίσθηση, καταλάβαινα τι συμβαίνει γύρω μου· όπως λένε στον αθλητισμό «το εδώ και το τώρα». Δεν είναι εύκολο να αντιλαμβάνεσαι την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, τα συναισθήματα που νιώθει ο απέναντί σου, αυτά που νιώθεις εσύ και γιατί, και να μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις είτε για τη διευκόλυνσή σου σε μία δύσκολη κατάσταση είτε στον αθλητισμό για να μπορέσεις να κερδίσεις ένα παιχνίδι, το οποίο δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο από τα τεχνικά χαρακτηριστικά.
credits φωτογραφιών: Εύα Χαρίτου, Εύη Φουντούκογλου
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Ψυχαγωγία μπορείτε να διαβάσετε στο Blog | TEDxUniversityofMacedonia
