Η ατομική ευθύνη και ειδικότερα, η έννοια της ατομικής ευθύνης έγινε ευρύτερα γνωστή με αφορμή την πανδημία του κορωνοιού, σε μια προσπάθεια περιορισμού της όλο και αυξανόμενης μετάδοσής του. Παρ’όλα αυτά, πρέπει να γίνει κατανοητό πως αν θέλουμε να λεγόμαστε ευσυνείδητοι πολίτες και πάνω απ’ όλα αν θεωρούμε τους εαυτούς μας άτομα με ενσυναίσθηση, θα έπρεπε την έννοια αυτή όχι απλώς να τη γνωρίζαμε ήδη από άποψη ετυμολογική και σημασιολογική αλλά μέσα από την πραγμάτωση της στην καθημερινότητά μας.
Ωστόσο για τους λάτρεις της γλωσσολογίας (και όχι μόνο), ένας υποτυπώδης ορισμός της είναι απαραίτητος. Η ατομική ευθύνη είναι, λοιπόν, όταν αναλαμβάνει ένας άνθρωπος την πλήρη ευθύνη για τις πράξεις, τις αποφάσεις, τις σκέψεις και πολλά άλλα πράγματα που τον διέπουν. Ακριβώς επειδή οι πράξεις μας και όλα τα προαναφερθέντα έχουν αντίκτυπο στους άλλους, για αυτόν ακριβώς τον λόγο καλείται και “ευθύνη”. Οι άλλοι μπορεί να είναι οποιοιδήποτε, είτε με την στενή είτε με την ευρεία έννοια του όρου.
Η ατομική ευθύνη στην καθημερινότητα
Έτσι, οι πράξεις μας ή οι αποφάσεις έχουν αντίκτυπο στους φίλους μας, στο οικογενειακό μας περιβάλλον, στη γειτονία όπου μένουμε αλλά και σε ολόκληρη την κοινότητα, την χώρα και τον πλανήτη. Ακριβώς αυτή η κοινωνική οργάνωση είναι που συνδέει τα άτομα τόσο στενά μεταξύ τους που κατά κάποιον τρόπο τους δίνει την “εξουσία” αλληλεπίδρασης και αλληλοεπηρεασμού.
Η υπεύθυνη στάση μας, είναι προυπόθεση για να απολαύσουμε τα αγαθά και τα προνόμια της κοινωνικής μας οργάνωση και η ίδια η πρόοδος της κοινωνίας και του κόσμου ευρύτερα εξαρτάται από την υπευθυνότητά μας. Τι συμβαίνει, όμως, σε ένα κόσμο που η έννοια της ατομικής ευθύνης απουσιάζει και γίνεται γνωστή μόνο με αφορμή κάποια πανδημία;
Στο ερώτημα αυτό μπορεί να απαντήσει η κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή σε πολλές χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας. Αδικίες, παιδική εργασία, πόλεμοι, τρομοκρατία, κλιματική αλλαγή, φανατισμός, κρατικές δολοφονίες, δολοφονίες λόγω φύλου… είναι κάποια πρόχειρα παραδείγματα που μου έρχονται στο μυαλό.
Κανείς μας δεν μπορεί να θεωρηθεί “άμοιρος ευθυνών”. Η αποποίηση της ευθύνης είναι από μόνη της ευθύνη για τα όσα συμβαίνουν, είναι ένα αντικίνητρο για την προσπάθεια να αλλάξει κάτι. Αν ο καθένας μας επιρρίψει την ευθύνη αλλού, ο υπεύθυνος ποιος είναι;
Το ποινικό δίκαιο έχει αναπτύξει διάφορες θεωρίες για την ευθύνη. GRI-2020-26680.pdf (auth.gr) Μία από αυτές που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το πως ο καθένας μας ευθύνεται είναι η θεωρία “του ισοδύναμου των όρων” Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή ,λοιπόν, αίτιο ενός αποτελέσματος είναι κάθε συμπεριφορά, η οποία αν εξέλειπε δε θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για το αποτέλεσμα. Επιπροσθέτως, δυνάμει του ονόματος της ίδιας της θεωρίας, κάθε όρος είναι αιτιώδης, είτε είναι ένας εκ των πολλών που συνέτρεξαν στο εκάστοτε συμβάν, είτε έχει βαρύνουσα, είτε ελάχιστη σημασία για την επέλευση του αποτελέσματος.
Έτσι, για παράδειγμα, η ανοχή ή σιωπή μπροστά σε ένα περιστατικό βίας μπορεί υπ’ αυτή την έννοια να θεωρηθεί συνενοχή γιατί η ενδεχόμενη αντίδραση πιθανόν να απέτρεπε τον δράστη. Ακόμη, η απλή αποδοχή μια θέσης εργασίας λόγω συγγένειας συντηρεί τη ευνοιοκρατία και η συγκάλυψη μιας αδικίας ευνοεί τη διαφθορά.
Μόνο η ανάληψη της ευθύνης μέσω της δράσης μας μπορεί να αποτελέσει τεκμήριο υπέρ της “αθωότητάς” μας. Διαφορετικά είμαστε όλοι “συνένοχοι”.
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την Εκπαίδευση, μπορείτε να διαβάσετε στο Blog | TEDxUniversityofMacedonia
